Classificatie psychiatrische stoornissen volgens DSM-5 verdient internationale standaardisering van psychologische tests op symptoomniveau 1*

Tekortkomingen van een categoriaal systeem

Gestandaardiseerde classificatiesystemen pogen al tientallen jaren de psychiatrische stoornissen in ons geestelijke gezondheidsstelsel te definiëren. De Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders (5e editie, DSM-5; American Psychiatric Association (APA), 2013) en de International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (10e revisie, ICD-10; World Health Organization, 2010) zijn internationaal het meest bekend.

Een belangrijk voordeel van de DSM-5 is dat het de internationale spraakverwarring over psychiatrische stoornissen drastisch heeft verminderd. Sinds haar introductie heeft de DSM sterk bijgedragen aan het ontwikkelen van een gemeenschappelijke internationale taal om psychiatrische stoornissen te definiëren en conceptualiseren. Opvallend genoeg zijn binnen het veld van de psychologische testdiagnostiek nog geen vergelijkbare stappen gezet. Tot op heden is er namelijk geen internationale standaard voor het gebruik van psychologische testen die de definitie van een specifiek symptoom, zoals vermeld in de DSM-5, als startpunt nemen en dit symptoom valide en betrouwbaar meten. De overgrote meerderheid van

Fictieve schets over de GGZ-praktijk over ruim tien jaar

Mevr. Amy van der Schoot, een gehuwde kinderloze vrouw van 42 jaar (verder Amy), werkt tot oktober 2028 bij een bedrijf als robot-engineer. Het bedrijf waarvoor ze werkt is in september 2028 overgenomen door een concurrent en Amy verliest daarbij haar baan. In de maanden hierna wordt Amy gaandeweg steeds somberder, ze verliest de fut om dagelijkse dingen te doen en komt steeds minder de deur uit. Voorheen heeft Amy zich nooit zo lang en zo ernstig somber gevoeld. Ook in haar familie kent ze niemand die hier zoveel last van heeft (gehad). In haar familie komen psychische problemen, voor zover ze weet, niet voor. Haar betrokken echtgenoot heeft Amy ook nog niet eerder zo somber meegemaakt. In april 2029 verwijst haar huisarts, die somatisch geen bijzonderheden constateert, Amy wegens toenemende sombere stemming naar gz-psycholoog mevr. Lola van Praag (verder Lola). Bij Lola vertelt Amy dat ze (met onderbrekingen) vier uur per nacht slaapt en iedere dag erg vermoeid begint. Verder is Amy vanaf begin 2029 bang om (onbekende) mensen te ontmoeten omdat ze vreest dat mensen een negatief oordeel over haar hebben en aan haar kunnen zien dat ze geen werk heeft. In dezelfde periode krijgt ze last van meerdere lichamelijke klachten (lage rugpijn, hoofdpijn ‘alsof er een band om haar hoofd zit’ en stekende pijn in haar borst). Hierover piekert ze veel en het maakt het voor haar nog zwaarder om de dagen door te komen.

Omdat de sombere stemming van Amy de (voornaamste) aanmeldklacht is, behoort Lola het (inter)nationaal sinds 2027 afgesproken psychodiagnostisch instrument ‘Sombere stemming’ af te nemen, naast een eveneens (inter)nationaal afgesproken psychodiagnostisch screenings-instrument over in totaal twaalf psychische symptomen. Met een glimlach herinnert ze zich dat ze ‘in de DSM-5-tijd’ in het geval van Amy nog tenminste zou hebben moeten nagaan of Amy voldeed aan de criteria voor een depressieve stoornis, een sociale angststoornis of een somatisch-symptoomstoornis (of alledrie) en ondermeer de resultaten van haar bevindingen ten aanzien van de mogelijk gevonden psychische stoornissen aan Amy zou hebben moeten uitleggen. Gelukkig hoeft Lola dat niet meer te doen, want vaak had ze destijds het gevoel gehad dat ze haar cliënten ‘bovenop de klachten waarvoor ze hulp zochten’ nog extra belastte met een stigma.

Bij afname van de twee instrumenten blijkt dat Amy, op het instrument ‘Sombere stemming’ (loopt van scores 1-20) een score van 14 behaalt. Op het screeningsinstrument krijgt Amy voor ‘sombere stemming’ ook de hoogste score. Volgens de richtlijn (herzien in 2028) is bij deze scores psychotherapie de eerste keuze. Lola legt aan Amy uit wat deze scores inhouden en checkt of Amy begrijpt wat ze bedoelt. Ook vertelt ze aan Amy dat voor de betaling van de behandeling ‘sombere stemming’ valt onder de categorie van de ‘depressieve stoornissen’. Het blijkt dat Amy zich goed herkent in de uitleg van Lola. Vervolgens legt Lola uit welke vorm(en) van psychotherapie goed blijken te werken bij de bij Amy gevonden ernst van sombere stemming. Daarna gaat ze samen met Amy de keuze maken over de precieze aanpak in de behandeling.