Psycholoog in uniform

Kader. Wij zijn de ggz voor defensie

Van der Gaag: ‘De MGGZ heeft vier ambulante vestigingen: Zwolle, Amsterdam, Utrecht en Den Bosch. In Utrecht is er ook nog een deeltijdbehandeling en de mogelijkheid tot een klinische opname. Er vindt behandeling plaats van psychotrauma, maar militairen kunnen er ook terecht voor andere (comorbide) stoornissen, zoals angststoornissen, obsessief-compulsieve stoornissen, persoonlijkheidsstoornissen, stemmingsstoornissen, ontwikkelingsproblematiek zoals ADHD en autisme, partner- en relatieproblematiek. Die problemen hoeven niet gerelateerd te zijn aan wat iemand tijdens het werk heeft meegemaakt; wij zijn de ggz voor Defensie, dus als je als actief dienende militair psychische klachten krijgt, word je naar ons doorverwezen.’

Wat is moral injury?

Het is een lastig begrip. Soms bedoelt men met een moral injury een traumatiserend ethisch vraagstuk (d.w.z. een dilemma waarin het onduidelijk is wat ‘goed’ is, door botsende waarden, rechten of belangen). Soms worden de psychische symptomen van het trauma zelf bedoeld. Voor mij gaat het erom dat ethische vraagstukken emotioneel beladen en traumatiserend kunnen zijn, en kunnen zorgen voor een identiteitscrisis. Bijvoorbeeld, een Nederlandse militair liep nog lang na zijn uitzending rond met de vraag of hij juist gehandeld had door het mandaat te volgen en bedelende kinderen aan de poort geen eten te geven. Hij vroeg zich af: Ben ik, wat ik doe? Moral injury gaat mij ook om het versterken van morele veerkracht, waardoor botsingen tussen persoonlijke kernwaarden, het ethisch klimaat van de organisatie, regelgeving of groepsmores geconfronteerd kunnen worden.

Uit mijn promotieonderzoek, uitgevoerd bij Nederlandse militairen op uitzending, blijkt dat dilemma’s niet altijd ‘groots’ zijn. Ook kleine dagelijkse morele kwesties beïnvloeden het welzijn. Emoties als woede en minachting kunnen resulteren in normvervaging. Juist deze emoties ontstaan in dagelijkse culturele en teamgerelateerde vraagstukken, zoals door verschil in opvatting over omgang met vrouwen of twijfel over het al dan niet aanspreken van collega’s op ongewenst gedrag. Gelukkig laat onderzoek ook zien dat niet ieder dilemma meteen leidt tot trauma of onethisch gedrag. Het is de kunst als hulpverlener, collega of leidinggevende te erkennen dat mensen kunnen lijden, doordat zij zich afvragen of ze juist hebben gehandeld in situaties die anderen wellicht niet eens als moreel dilemma beoordelen, zonder hen een trauma aan te praten.

Dr. Miriam de Graaff (Psycholoog NIP) promoveerde op moraliteit in stressvolle omstandigheden en daaraan gerelateerde thema’s als normvervaging, betekenisgeving en emoties. Zij is werkzaam bij het Ministerie van Defensie en is eigenaar van KreOs Leiderschap & Ethiek, een organisatieadvies- en trainingsbureau. Haar publicaties (evenals haar proefschrift) zijn te vinden op www.kreos.info