Zij, ouders van een baby van vijf maanden, gingen met tien anderen aan de Turkse kust aan boord van een roeiboot met buitenboordmotor. Iedereen droeg een zwemvest, dat van de baby was wel een kinderzwemvestje maar iets te groot. Een uur buitengaats begon het te stormen, de motor sloeg af, de boot sloeg om, iedereen kwam in het water te liggen. Hun kindje dreef af, ze konden er niet meer bij. Het hoofdje was te zwaar, het duikelde om, verdween achter een hoge golf. Weg.
Asim is door iemand gewezen op het bestaan van ons instituut en vraagt hulp. Nee, zij zijn niet verzekerd. Nee, geen huisarts. Een huis? Nou ja, in een portiek van een flat, illegaal. Zijn Engels is op niveau en hij is heel bang omdat zijn vrouw beslist suïcidaal is.
Ik besluit haar te behandelen voor PTSS met behulp van EMDR-light en hem als co-therapeut in te schakelen. Voor EMDR heb je de finesses van de taal niet zo nodig: de cliënt zelf maakt zijn beelden (Van den Hout, 2011).
De behandeling verloopt zonder de rituele dansen als aanmelding bij de verzekering, eindeloze vragenlijsten et cetera. Buiten de kaart om. Om niet. Inhoudelijk loopt het natuurlijk volgens de regels van de kunst, maar de vorm is ongebruikelijk. Sessies duren hooguit een halfuur, dat is lang genoeg wegens het telkens vertalen en de zwaarte van de problematiek.
Wij inventariseren enkele beelden voor behandeling en beginnen met het ‘lichtste’ probleem, het afscheid van haar doodzieke moeder: ‘Ga, ga nou maar kind.’ Het beeld: haar afscheidskus. En de woestijnzandkleurige enveloppen met oproep voor militaire dienst – een maand – dan nog veertien dagen – ‘U moet zich vandaag melden voor militaire dienst, op dienstweigeren staat de doodstraf.’ De kleur van die enveloppen…
En het omduikelen van hun kindje, als laatste, grootste horror.
Kern van de behandeling is dat Aswad zich een zo levendig mogelijke voorstelling maakt. Asim stelt haar in het Syrisch de vragen: ‘Wat deed je toen? Wat dacht je? Wat voelde je?’ En dan volgt zij mijn wuivende wijsvinger. Zo probeert zij haar traumatische herinneringen te vermalen. Het werkt!
Ik spreek Asim toevallig zo’n anderhalf jaar later. Het gaat best aardig, zijn vrouw is in verwachting en druk bezig met Nederlands te leren. Zijn uitspraak is inmiddels smetteloos. Hij heeft promotie gemaakt, is teamleider.
Als iedere competente hulpverlener in Nederland op ongeveer zo’n manier één keer een getraumatiseerde vluchteling behandelt? De opbrengsten zijn giga in termen van individuele gezondheid en ook inclusie. De kosten (alleen wat tijd) vallen in het niet bij het rendement.
EMDR: eye movements superior to beeps in taxing working memory and reducing vividness of recollections. Behaviour Research and Therapy, 49(2), 92-98.