Kritisch op kritiek

Mijn afstudeerbegeleider uit Leiden, de sociaal psycholoog Dancker Daamen, deed onderzoek naar de sociale acceptatie van CO2-opslag onder land, en stond bekend als een kritische wetenschapper. Toen ik hem enkele jaren na mijn afstuderen sprak op een congres, wees ik hem op The Great Global Warming Swindle, die mijn oordeel over klimaatopwarming drastisch had veranderd. Ik dacht dat hij deze kritiek wel kon waarderen. Maar hij reageerde geïrriteerder dan ik hem ooit had gezien. Ik was verbaasd. Had Kepler niet ooit gezegd dat hij liever de scherpste kritiek van een enkel persoon kreeg dan de ondoordachte goedkeuring van de massa?
De reden van zijn irritatie is me altijd bijgebleven. Media laten, volgens het principe van hoor en wederhoor, meestal één voorstander en één tegenstander aan het woord, bijvoorbeeld in een discussie over de vraag of de aarde opwarmt door menselijk handelen. Het lijkt dan alsof wetenschappers verdeeld zijn. Maar meningen zijn meestal niet gelijk verdeeld. Dancker wist dat deze kritiek op klimaatonderzoek alleen nog als voetnoot in officiële rapporten stond. Wetenschappers zijn het veel vaker met elkaar eens dan je zou afleiden als je naar de televisie kijkt. De komiek John Oliver probeerde in zijn show Last Week Tonight eens te demonstreren hoe een statistisch representatieve discussie onder klimaatwetenschappers eruit zou zien. Hij nodigde drie wetenschappers uit die niet dachten dat de aarde opwarmde door menselijk handelen, en 97 klimaatwetenschappers die dat wel dachten.
Kritiek is belangrijk in de wetenschap. Zeker als wetenschappers zelf uitspraken doen zonder goed geïnformeerd te zijn, wat helaas wel eens gebeurt. Het is zeker niet zo dat wat de meerderheid van de wetenschappers vindt, automatisch de correcte conclusie is. Maar het idee dat wetenschappers het vurig met elkaar oneens zijn, en een enkeling iets weet dat de meerderheid voor jaren ontgaat, is te romantisch. Zelfs toen Copernicus beweerde dat de aarde om de zon draaide, was het grootste probleem dat er decennialang niet genoeg informatie was om zijn uitspraken te bewijzen.
Ik voel nog steeds wel eens de behoefte een mening te vormen over onderwerpen waar ik niets van af weet, en dan de kant te kiezen van eenzaam roepende critici. Maar dan denk ik terug aan de irritatie van Dancker, visualiseer ik een statistisch representatieve verdeling van wetenschappers die voor en tegen zijn, en probeer ik iets kritischer te zijn op kritiek.