Economische psychologie en gedragseconomie

Op het grensgebied van twee disciplines
03/10/2014
Fred van Raaij
Geen reacties
De-Psycholoog-nr.-10-Oktober-2014
Issue 10

Samenvatting

ECONOMIC PSYCHOLOGY AND BEHAVIORAL ECONOMICS
W.F. VAN RAAIJ

Economic psychology autonomously developed in the USA and Europe after World War II. It is concerned with economic behavior of agents such as consumers, citizens, investors an d entrepreneurs. Economic behavior is the behavior of purchasing and using scarce goods and services. Traditional microeconomic theory lost predictive value, as more and more exceptions (anomalies) are found that cannot be explained by economic theory. Economic theory gives better explanations and predictions of economic behavior if it is based on psychological concepts and models, as is the case in behavioral economics. This article provides examples of economic-psychological and behavioral economic approaches: prospect theory, heuristics and biases, trust and confi dence. Four elements are indicated that should be included into such a new economic theory.

1213 Weergaven
2 Downloads
  • Samenvatting
  • Korte economische geschiedenis
  • Gedragseconomie en economische psychologie
  • Geschiedenis Economische Psychologie
    • Toepassingsgebieden
    • IAREP
  • Prospecttheorie
    • Onderzoek met prospecttheorie
  • Heuristieken en biases
    • Voorbeelden
  • Vertrouwen
  • Naar een nieuwe economische theorie
  • Literatuurlijst
  • Over de auteur
Log in
Volgens Amos Tversky verhouden economie en psychologie zich als water en vuur. Economen, die een exacte wetenschap nastreven met wiskundige relaties tussen concepten, moeten weinig hebben van de (vaak kwalitatieve) psychologie. Psychologen hebben weinig op met economie, dat zij associëren met geld en kapitalisme. Desalniettemin is de (gedrags)economie steeds meer naar de psychologie toegegroeid en is er een bloeiende relatie ontstaan. In dit artikel schetst Fred van Raaij de geschiedenis en inhoud van deze relatie.

Korte economische geschiedenis

De economie heeft zich eerder dan de psychologie ontwikkeld als een wetenschap. Oude economen zoals Adam Smith (1759, 1776)2829 gingen uit van een brede basis waarin ook psychologische en sociologische factoren voorkwamen. Aan het einde van de negentiende eeuw begint de economie zich als aparte wetenschap te ontwikkelen, los van de filosofie en humaniora, en ontstond er een duidelijk onderscheid tussen economie en psychologie. De basis van de micro-economie is toen gelegd met enkele aannamen over het economisch gedrag van consumenten, ondernemers en beleggers. Deze aannamen omvatten rationaliteit, nutsmaximalisatie, stabiele voorkeuren, volledige geïnformeerdheid en de bekwaamheid deze informatie te gebruiken om het ‘beste’ alternatief te kiezen. Kortom, op deze ‘homo economicus’ was een normatieve theorie gebaseerd van het optimale economische gedrag en niet een beschrijvende theorie van het ‘werkelijke’ economische gedrag (Katona, 1953; zie ook Van Raaij (1985)20 voor een uitgebreid historisch overzicht)11.

Fisher (1892)4 betoogde dat economie zich

Literatuurlijst

  1. Gerrit Antonides, I. Manon de Groot & W. Fred van Raaij (2008). Financieel Gedrag van Consumenten. Den Haag: Ministerie van Financiën (Wijzer in Geldzaken).
  2. Dan Ariely (2008). Predictably Irrational: The Hidden Forces that Shape our Decisions. New York: HarperCollins.
  3. Alfred W. Coats (1976). “Economics and psychology: The death and resurrection of a research programme. In: S.J. Latsis (red.), Method and Appraisal in Economics (p. 43-64). Cambridge: Cambridge University Press.
  4. Irving Fisher (1892). Mathematical investigations in the theory of value and prices. Transactions of the Connecticut Academy, 9.
  5. Joel Huber, John W. Payne & Christopher Puto (1982). Adding asymmetrically dominated alternatives: Violations of regularity and the similarity hypothesis. Journal of Consumer Research, 9, 90-98.
  6. William James (1890). The Principles of Psychology. New York: Dover. (Herdruk 1950).
  7. Eric J. Johnson, John Hershey, Jacqueline Meszaros, & Howard Kunreuther (1993). Framing, probability distortions, and insurance decisions. Journal of Risk and Uncertainty, 7, 35-51.
  8. Daniel Kahneman (2011). Thinking, Fast and Slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.
  9. Daniel Kahneman & Amos Tversky (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47, 263-291.
  10. Daniel Kahneman & Amos Tversky (1984). Choices, values and frames. American Psychologist, 39, 341-350.
  11. George Katona (1953). Rational behavior and economic behavior. Psychological Review, 60, 307-318.
  12. George Katona (1975). Economic Psychology. New York: Elsevier.
  13. Frank H. Knight (1921). Risk, Uncertainty and Profit. New York: Harper & Row.
  14. Thomas S. Kuhn (1970). The Structure of Scientifi c Revolutions. Chicago: University of Chicago Press.
  15. Imre Lakatos (1968). Criticism and the methodology of scientific research programmes. Proceedings of the Aristotelian Society, 69, 149-186.
  16. William McDougall (1908). An Introduction to Social Psychology. Boston, MA: Luce.
  17. Robert Mosch, Henriëtte Prast & W. Fred van Raaij (2006). Vertrouwen, cement van de samenleving en aanjager van de economie. Tijdschrift voor Politieke Economie, 27(4), 40-54.
  18. Bernard M.S. van Praag (1971). The welfare function of income in Belgium: an empirical investigation. European Economic Review, 2, 337-369.
  19. W. Fred van Raaij (1984). Micro and macro economic psychology. Journal of Economic Psychology, 5(4), 385401.
  20. W. Fred van Raaij (1985). The psychological foundation of economics. In: Chin Tiong Tan & Jagdish N. Sheth (red.), Historical Perspectives in Consumer Research: National and International Perspectives (p. 8-13) . Singapore: National University.
  21. W. Fred van Raaij & Henk J. Gianotten (1990). Consumer confidence, expenditure, saving, and credit. Journal of Economic Pychology, 11(2), 269-290.
  22. W. Fred van Raaij (2009). Hoe krijgt de financiële sector het vertrouwen weer terug? Me Judice, 2, 14 mei 2009.
  23. W. Fred van Raaij (2013). Het beeld van de consument in het privaatrecht empirisch getoetst. In: W. van Boom & I. Giesen (red.), Capita Civilologie. Handboek Empirie en Privaatrecht (p.27-40). Den Haag: Boom Juridische Uitgevers.
  24. Julian B. Rotter (1966). Generalized expectancies of internal versus external control of reinforcements. Psychological Monographs, 80. (Geheel nummer 609).
  25. William Samuelson & Richard Zeckhauser (1988). Status quo bias in decision making. Journal of Risk and Uncertainty, 1, 7-59.
  26. Hersh Shefrin & Meir Statman (1985). The disposition to sell winners too early and ride losers too long: Theory and evidence. Journal of Finance, 40, 777-790.
  27. Evgeny/Eugen V. Slutzky (1915). On the theory of the budget of the consumer. In: R.B. Ekelund, E.G. Furubotn & W.P. Gramm (red.), The Evolution of Modern Demand Theory. Lexington, MA: Heath. (Herdruk 1972).
  28. Adam Smith (1759). The Theory of Moral Sentiments. (Herdruk 1982).
  29. Adam Smith (1776). An Inquiry into the Nature and Causes of Wealth of Nations. (Herdruk 1981).
  30. Gabriel Tarde (1902). La Psychologie Economique. Parijs: Alcan (2 delen).
  31. Richard H. Thaler (1992). The Winner’s Curse. Paradoxes and Anomalies of Economic Life. Princeton, NJ: Princeton University Press.
  32. Richard H. Thaler & Cas R. Sunstein (2008). Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth, and Happiness. New York: Yale University Press.
  33. Amos Tversky & Daniel Kahneman (1981). The framing of decisions and the psychology of choice. Science, 211 (4481), 453-458.
  34. Thorstein Veblen (1919). The Place of Science in Modern Civilisation. New York: B.W. Huebsch.
  35. Karl-Erik Wärneryd (1999). The Psychology of Saving: A Study on Economic Psychology. Cheltenham, U.K.: Edward Elgar.
  36. Karl-Erik Wärneryd (2001). Stock-Market Psychology. How People Value and Trade Stocks. Cheltenham, U.K.: Edward Elgar.
  37. John B. Watson (1913). Psychology as a behaviorist views it. Psychological Review, 20, 158-177.
  38. Nick Wilkinson & Matthias Klaes (2012). An Introduction to Behavioral Economics. Londen: Pelgrave Macmillan.
  39. Philip G. Zimbardo (2008). The Time Paradox: The New Psychology of Time that will change your Life. Free Press.