Zelfbewustzijn kenmerkt de menselijke ervaring: we weten wie we zijn, wat we willen en voelen. Uit onderzoek van een patiënt met zeer ernstig hersenletsel blijkt dat het nog lang niet duidelijk is hoe de hersenen zelfbewustzijn voortbrengen.
‘Patiënt R.’ noemen de onderzoekers hem. Hij liep grote neurologische schade op door een aanval van herpes simplex encephalitis. R. verloor zijn geur- en smaakzin, en zijn geheugen raakte dusdanig beschadigd dat hij geen nieuwe informatie meer kon onthouden. Eén ding bleef echter grotendeels onaangetast: zijn zelfbewustzijn. Hij herkent zijn eigen spiegelbeeld, antwoordt coherent op een vraag wie hij is en heeft een stabiel zelfconcept. Dat laatste bleek uit persoonlijkheidstesten, die met een tussenpoos van een jaar werden afgenomen.
Voor de wetenschap is R. bijzonder interessant; hij heeft immers enkele hersengebieden totaal of grotendeels verloren die eerder in verband zijn gebracht met zelfbewustzijn, zoals de insula, cortex cingularis anterior en mediale prefrontale cortex. Volgens deze inzichten zou de man het zelfbewustzijn van een plant moeten hebben. Toch omschrijft R. zichzelf als een ‘gewone man met een slecht geheugen’. De onderzoekers merken op dat ‘de meesten die R. voor het eerst ontmoeten, geen idee hebben dat er iets mis met hem is. Zij zien een normaal ogende man op middelbare leeftijd, die niet anders loopt, spreekt, luistert en handelt als anderen.’
Deze studie illustreert dat het nog verre van duidelijk is hoe ons zelfbewustzijn uit onze hersenen voortkomt. Mogelijk zijn de functies overgenomen door gespaard gebleven hersendelen, aldus de onderzoekers. Het zelfbewustzijn zou volgens hen voortkomen uit complexe interacties tussen allerlei hersengebieden. Mogelijk speelt ook het lichaam hierbij een belangrijke rol. (KK)
Bron: Philippi, C.L., Feinstein, J.S., Khalsa, S.S., Damasio, A., Tranel, D., Landini, G., Williford, K. & Rudrauf, D. (2012). Preserved self-awareness following extensive bilateral brain damage to the insula, anterior cingulate, and medial prefrontal cortices. PLoS ONE, 7(8), e38413. doi:10.1371/journal.pone.0038413
