Lees verder
Door Alex Ruiters en Felix Sperans (2019). Epe: Uitgeverij Gelderland, 218 p.
Karel Soudijn

Twee Vlamingen spreken met elkaar af dat zij in de vorm van brieven hun levensverhaal en ziektegeschiedenis zullen schrijven. Felix Sperans publiceerde al eerder over zijn eigen ervaringen. Axel Ruiters wil ook wel een biografie publiceren, maar eerdere pogingen mislukten. Zo ontstaat een rolverdeling: Felix trekt Axel over de streep door telkens over een deel van zijn eigen leven te schrijven, waarna hij Axel aanmoedigt om iets vergelijkbaars te doen. Axel laat zich gemakkelijk overhalen. Zijn brieven zijn meestal zeer uitvoerig, terwijl Felix zich beperkt tot korte teksten. Hij is vooral de aangever. Ze leven in verschillende werelden. Felix stelt wel vragen aan Axel, maar die lijken vooral bedoeld om de correspondentie op gang te houden. Zodra Axel iets opschrijft, is hij nauwelijks nog geïnteresseerd in het verhaal van Felix. Van interactie tussen de auteurs is in deze verzameling brieven heel weinig sprake. Axel, de autist, werd geboren in 1969; Felix, de schizofreen, is 25 jaar ouder. Hun verhalen vormen een illustratie van de opvatting dat psychopathologie meer een kwestie is van ‘netwerken’ van problemen dan van zuivere gedragsvormen. De boektitel beperkt de variatie aan ellende te sterk.

Hebben psychologen er iets aan om verhalen te lezen die op het gebied van de psychiatrie liggen? Ze maken vooral duidelijk dat professionele hulpverlening op grenzen stuit. Hoe dat bij Felix zit, komen we niet echt goed te weten, maar bij Axel zien we goed geschoolde hulpverleners nauwelijks iets klaarspelen. Axel is vooral op zijn gemak bij oudere vrouwen die zijn gedrag accepteren. Verder lijkt hij zich thuis te voelen bij groepen die in sterke mate georganiseerd zijn op basis van rituelen. Daar kan hij zich helemaal aan overgeven. Rituelen zorgen bovendien voor vaste ankerpunten in het leven, dank zij de schier eindeloze herhalingen. Misschien is het ritueel ook een ingrediënt van succesvolle psychologische behandelingen? Is uw praktijk wel theatraal genoeg?

Het verhaal van Axel kent voor nuchtere lezers een tragische component. Als kind kijkt hij op tegen zijn vader, maar bij het ouder worden botsen die twee voortdurend met elkaar. Axel laat zich altijd maar weer meeslepen door zijn fantasieën. Zijn vader gaat daarin niet mee, maar wijst telkens weer op praktische beperkingen. Na vijftig jaar huwelijk gaan vader en moeder uit elkaar. Axel blijft bij zijn moeder wonen, want zij accepteert zijn gedragingen veel gemakkelijker. Axel is blij dat hij die lastige vader kwijt is. Bovendien kookte die man helemaal geen lekker eten. Nu, op zijn vijftigste, kijkt hij uit naar een zonnige toekomst. Nog enkele jaren bij moeder! En als zij binnenkort doodgaat, dan lokt het wonen in een aangepast huis, onder begeleiding. Het leven van Axel lijkt helemaal geslaagd, want het boek is af! De 75-jarige Felix is er aan het slot van dit boek veel slechter aan toe. Het gaat niet goed met zijn gezondheid. Depressief gestemd vreest hij zijn levenseinde.