Hebben mensen met psychische problemen een hersenstoornis, of dan toch op zijn minst een afwijking? Zijn die mensen ziek? Zijn mensen niet veel te complex om echt begrepen te worden?
Het zijn enkele van de vele vragen die Floortje Scheepers, hoogleraar Innovatie in de GGZ en medisch afdelingshoofd psychiatrie in het UMC Utrecht, stelt in haar prikkelende en lezenswaardige boek Mensen zijn ingewikkeld. Een rake (en ware) titel die zich vooral ook laat lezen als een pleidooi voor bescheidenheid, misschien zelfs wel als een lichte teleurstelling in de pretenties van haar eigen vakgebied. Baanbrekende resultaten blijven uit. Harde, objectieve biomarkers voor psychische stoornissen zijn bijvoorbeeld nog altijd niet gevonden, psychiatrische symptomen kunnen vooralsnog alleen vastgesteld worden door te luisteren naar een verhaal. Het verbaast Scheepers niet: ‘Wat altijd onbegrijpelijk zal blijven, is misschien de essentie van wie we zijn.’
In zeven hoofdstukken beschrijft Scheepers prikkelend en toegankelijk hoe ze is gaan denken over psychiatrie en mentale ontregeling. Elk hoofdstuk sluit ze af met een debat met inspirerende mensen die haar pad hebben gekruist en haar wijzer hebben gemaakt zoals onder meer collega-psychiater Jim van Os, schrijver Arnon Grunberg en psycholoog Denny Borsboom. Die laatste beaamt dat mensen ingewikkeld zijn. ‘Een van de allermooiste ontwikkelingen in de geschiedenis van de wetenschap is het periodiek systeem van de elementen van Mendelejev, aldus Borsboom, zelf grondlegger van de netwerktheorie over psychopathologie. ‘Maar waterstofatomen interesseert het echt geen bal in welk hokje ze zijn ingedeeld, terwijl dat wel uitmaakt voor mensen.’
Deze recensie verscheen eerder in Medisch Contact.
