Kinderen met een autisme spectrum stoornis (ass) vormen een zeer heterogene groep. Twee van de belangrijkste overeenkomsten tussen deze kinderen zijn de problemen in de sociale interactie en communicatie. Alle kinderen met ass ervaren hier ieder op hun eigen manier en in verschillende mate problemen mee. Diverse onderzoeken tonen aan dat kinderen met ass minder tijd doorbrengen met leeftijdsgenoten en ook minder initiatief tot contact nemen vergeleken met kinderen zonder ass. Wetende dat sociale interactie zowel in emotionele als ook puur functionele zin zeer essentieel is, is het van groot belang dat er aandacht wordt besteed aan het stimuleren en ontwikkelen van communicatie en sociale interactie (vaardigheden) bij kinderen met ass. Boeken als Spelenderwijs leren communiceren zijn dan ook meer dan welkom.
Belangrijk leermoment
Het boek beschrijft 300 activiteiten en spellen om kinderen met ass te motiveren tot communicatie op een speelse en leuke manier. De uitvoering van de activiteiten en spellen wordt gezien als een belangrijk leermoment voor de kinderen en beoogt hun sociale en communicatieve vaardigheden te vergroten. In het eerste hoofdstuk worden een aantal communicatiestrategieën kort en bondig beschreven. Er wordt duidelijk gemaakt hoe je op eenvoudige wijze van alledaagse situaties leermomenten kunt maken en het kind kunt uitlokken tot communiceren. Voorbeelden zijn een favoriet voorwerp van het kind buiten zijn bereik te leggen, zodat hij zal moeten communiceren om te krijgen wat hij wil; en het kind in plaats van steeds hetzelfde aan te bieden te laten kiezen tussen twee mogelijkheden. De activiteiten en spellen worden vervolgens opgedeeld in een aantal hoofdstukken/thema’s: motiveren met eten, motiveren met uitdeelspeelgoed, motiveren met sociaal spel, motiveren met buitenspelen en motiveren met thuis en op school. Ieder hoofdstuk begint met een introductie waarin algemene tips met betrekking tot het thema worden gegeven. Vervolgens worden de spellen en activiteiten gegroepeerd weergegeven. De activiteiten en spellen worden eenvoudig beschreven en zo nu en dan worden veiligheidswaarschuwingen gegeven.
De kracht van het boek is de praktische en creatieve benadering. Het zijn eenvoudige spellen en activiteiten die zeer gemakkelijk in te passen zijn in de dagelijkse gang van zaken en die gebruikmaken van alledaagse
materialen. Er staan activiteiten en spellen in op en voor verschillende niveaus. Sommige activiteiten zijn bijvoorbeeld zeer geschikt om kinderen met een beperkt taalgebruik te stimuleren om te spreken en andere om kinderen te laten oefenen met samenspelen met andere kinderen. De meeste suggesties zijn vooral interessant voor kinderen met zwaardere vormen van ass. Er wordt een beroep gedaan op de lezer om een passende activiteit voor een kind te kiezen. Voor professionals die werken met kinderen met ass is dat geen probleem. Ik ben er ook van overtuigd dat een aantal activiteiten inspirerend werkt en dat professionals met de suggesties als uitgangspunt zeer nuttige leermomenten kunnen creëren voor ieder kind.
Averechts effect
Voor sommige ouders kan het echter lastiger zijn een geschikte activiteit te kiezen. Hoewel er bij de meeste activiteiten eigenlijk niets mis kan gaan, zitten er ook suggesties bij die bij sommige kinderen wellicht averechts uit kunnen pakken en onbedoelde effecten teweeg kunnen brengen. Denk hierbij aan het letterlijk spelen met eten en bijvoorbeeld een stoelendans waarbij de kinderen op elkaars schoot moeten gaan zitten. Het niveau van de activiteiten zelf wisselt sterk. Er staan nieuwe ideeën in, maar ook suggesties die zeer algemeen en reeds bekend zijn, al dan niet in een nieuw jasje. Soms met instructies die een duidelijke meerwaarde bieden. Zo worden handvaten gegeven hoe je je kind met ass stap voor stap verstoppertje kunt leren spelen en hoe je eetmomenten kunt gebruiken om begrippen als grootte en vorm te oefenen. Soms zonder duidelijke toegevoegde waarde. Voorbeelden hiervan zijn het spelen van kwartet met verschillende soorten crackers en yenga met broodreepjes.
Al met al zijn de auteurs erin geslaagd om een naslagwerk te maken van praktisch goed uit te voeren activiteiten die inderdaad communicatie en gedeeld plezier uitlokken. De afstemming met het kind en inzicht in de problematiek is belangrijk om teleurstelling te voorkomen, maar vooral om deze leermomenten te kunnen optimaliseren.
Drs. A. Deckers is werkzaam voor Riagg Maastricht en verbonden aan Universiteit Maastricht, Department of Clinical Psychological Science. E-mail: a.deckers@riagg-maastricht.nl.
