De Amerikaanse psycholoog Richard Nisbett benadert sollicitaties van de andere kant. Hij adviseert beoordelaars om weinig waarde toe te kennen aan het gesprek, want het is een uiterst kleine steekproef uit het gedragsrepertoire van een persoon. Verzamel liever concrete informatie over wat iemand in de loop der tijd presteerde. Denk in termen van zo groot mogelijke steekproeven, ook als u slechts één kandidaat beoordeelt.
We moeten ons bij het nemen van beslissingen tevreden stellen met onvolledige informatie. In verschillende disciplines zijn methoden ontwikkeld om informatie te vertalen in beslissingen. Al die methoden hebben duidelijke beperkingen, maar juist daarom vindt Nisbett het handig om vertrouwd te raken met inzichten die buiten ons eigen specialisme vallen. Wissel zo nu en dan van perspectief! Soms is het voor psychologen zinvol om als een econoom te kunnen denken. En ook binnen de psychologie is het verstandig om zo nu en dan een ander gezichtspunt in te nemen. De behaviorist kan bijvoorbeeld van psychoanalytici leren hoe het onbewuste valt in te schakelen bij het oplossen van problemen, terwijl wij allemaal weer van behavioristen kunnen leren hoe handig het is om ons eigen gevoelsleven te sturen met behulp van experimenten waarbij we onze dagindeling gedeeltelijk laten bepalen door een opgegooid muntje.
Nisbett biedt psychologen een nascholingscursus waarbij tal van bekende zaken op elkaar betrokken worden. Leerde u indertijd dat er bij vragenlijstonderzoek allerlei volgorde-effecten meespelen? Nisbett laat zien dat dit mooi aansluit bij een weelde aan sociaalpsychologische experimenten over ‘priming’. Conclusie: gooi vragenlijsten maar weg, want scores zijn veel te gevoelig voor variatie in de formulering. En weet u nog waar het begrip ‘statistische regressie’ op sloeg? Nisbett legt het ons graag nog eens uit. Hij koppelt dit begrip bovendien aan het ‘hello/goodbye effect’ waardoor hulpverleners zich gemakkelijk laten misleiden. Bent u geschoold in logisch-analytisch redeneren? Nisbett vult uw vaardigheden aan met enkele andere vormen van redeneren – elk op zich weer met voor- en nadelen.
Nog even terug naar de sollicitanten uit het begin van deze recensie. Van Nisbett mag iedereen best een toneelstukje opvoeren, maar hij raadt sollicitanten vooral aan om goed uit te zoeken wat de omstandigheden zijn waaronder zij in de nieuwe functie zullen moeten werken. Want die bepalen voor een belangrijk deel in hoeverre mensen zich kunnen ontplooien. Vergeet bij sollicitaties dus vooral niet om als een ouderwetse behaviorist te denken.
Door Richard E. Nisbett (2016)
Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds, 350 p.
