Kapitaal voor kennis

Op 21 februari dit jaar publiceerde de Volkskrant een artikel over ‘de veelverdieners binnen de wetenschap’. Met hierin een rangorde: welke wetenschappers hebben hoeveel geld aan onderzoekssubsidies binnengehaald de afgelopen twee decennia? Bij de toppers ging het om tientallen miljoenen. Daarin stond een aantal psychologen, zoals Anne Cutler van het Max Planck Instituut (op plaats 31 met € 9,2 miljoen), Dorret Boomsma (Vrije Universiteit Amsterdam op 52 met € 8 miljoen), Harold Bekkering (Donders Instituut Nijmegen, op 57 met € 7,3 miljoen) Peter Hagoort (eveneens Donders Instituut, op 65 met € 6,3 miljoen).

Portee van het verhaal: geld trekt geld aan. Verder ging het artikel onder meer in op de vraag hoe goed het is om met zulke hoge subsidies te werken en of er geen kleinere subsidies verstrekt zouden moeten worden; dan krijgt meer onderzoek een kans.

Naar aanleiding van dit verhaal vroeg De Psycholoog zich af: hoe wordt het geld binnen de psychologie verdeeld? Wie zijn in de psychologie de ‘veelverdieners’? Hoe functioneert het financieringssysteem binnen het

Onderzoeksgeld in NL

Universiteiten worden via de eerste geldstroom gefinancierd, geld dat universiteiten direct krijgen van de overheid. De tweede geldstroom bestaat uit onderzoekssubsidies met NWO als grootste verstrekker. Het Vernieuwingsimpuls-programma is daarvan het belangrijkst – met Veni-beurzen voor pas gepromoveerde onderzoekers (€ 250.000 maximaal), Vidi-beurzen voor ervaren onderzoekers (€ 800.000 maximaal) en Vici-beurzen voor onderzoekers die hebben aangetoond een eigen onderzoekslijn en -groep te kunnen opzetten (€ 1.500.000 maximaal).

In totaal heeft de organisatie zo’n 150 financieringsinstrumenten. Daarnaast financiert ZonMw (onderdeel van NWO) gezondheidszorgonderzoek en zijn er meer potjes in Nederland, waarvan de ‘topsectoren’ nog een hele grote vormen: NWO-subsidies in samenwerking met het bedrijfsleven. Ook zijn er organisaties die op specifieke terreinen onderzoek financieren, zoals het Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (NIHC) voor de hersen- en cognitiewetenschappen in Nederland, eveneens onderdeel van NWO. Daarnaast bestaan er Europese subsidieprogramma’s, zoals de European Research Council (ERC), een organisatie met een vergelijkbaar programma als het Vernieuwings-impulsprogramma van NWO, en EU Horizon 2020. En dan zijn er nog internationale subsidies en fondsen, zoals de Amerikaanse National Science Foundation (NSF), National Institutes of Health (NIH) en het Human Frontier Science Program (zie www.hfsp.org).

De Volkskrant maakte een rangorde van wetenschappers bij alle universiteiten op alle velden. Hoe moeilijk dat was, bleek al snel, want de bedragen klopten meestal niet. Zo komt onze columniste Naomi Ellemers in het overzicht voor met 678 duizend euro. Maar haar Vici- en Spinozapremie bedragen samen al € 4.000.000. Harold Bekkering zegt dat het bedrag bij zijn naam evenmin klopt. Als alleen het geld wordt meegerekend dat hij persoonlijk aan onderzoek heeft kunnen besteden, is het minder; telt ook het geld mee dat hij samen met anderen heeft binnengehaald, is het meer.

Navraag bij de andere figurerende psychologen in dit artikel bevestigde dit beeld. Chris Olivers kreeg € 2.950.000 volgens de Volkskrant, zelf komt hij op zes miljoen. Pieter Medendorp zou € 3.980.000 hebben ontvangen, maar volgens eigen zeggen kan daar een paar miljoen bij worden opgeteld. Eus van Someren ontving € 1.500.000 volgens de Volkskrant; samen met een recent behaalde ERC van 2 miljoen die de Volkskrant niet mee kon rekenen, staat de teller inmiddels op € 7.500.000. Edward de Haan, goed voor € 2.500.000 volgens de Volkskrant, maar dat is volgens eigen zeggen eerder tien miljoen. En Reinout Wiers zou € 2.030.000 hebben ontvangen, volgens zijn eigen overzicht is dat zeven miljoen.

Journalistiek broddelwerk? Onze navraag bij de Volkskrant bleef onbeantwoord. Ons leek het niet mogelijk een goede top-tien op te stellen. Kern is dat het om veel geld gaat, in ieder geval om tonnen en bij de toppers om miljoenen.