Onze hersenen zijn tot veel in staat, maar we gaan de mist in bij simpele vraagstukken. Hoe dat komt? Ons brein is niet op simpele situaties ingesteld.
Is 798 een even of een oneven getal? Daarop geven ook mensen die heel goed weten wat onder ‘even’ en ‘oneven’ wordt verstaan niet altijd het juiste antwoord. Zij laten zich in hun oordeel beïnvloeden door de 7 en de 9. Die maken naar hun gevoel het getal 798 ook ‘minder even’ dan het getal 400. Net zoals ze ongelijkzijdige driehoeken ‘minder driehoekig’ vinden dan gelijkzijdige.
De Amerikaanse cognitief psycholoog Gary Lupyan deed er onderzoek naar. Hij voerde een reeks van experimenten uit, waar telkens weer andere groepen werkzoekenden of studenten aan deelnamen. Behalve de experimenten rondom de even/oneven getallen en de gelijkzijdige/ongelijkzijdige driehoeken, onderzocht hij ook hoe deelnemers over oma’s dachten. Hij wilde weten of ook een dichotome variabele als ‘wel/geen oma zijn’ door de deelnemers verschillend werd opgevat. Of ze dus de ene oma ‘meer oma’ vonden dan de andere.
De resultaten laten zien dat ongeveer een kwart van de deelnemers bij de experimenten de mist in ging. Dat was niet omdat ze de vragen niet begrepen, de boel zaten te flessen of de genoemde begrippen niet kenden. Een oma werd door hen gewoon ‘meer oma’ gevonden naarmate ze meer kleinkinderen had. Net zoals ze vonden dat een gelijkzijdige driehoek ‘driehoekiger’ was dan een ongelijkzijdige, en het getal 400 ‘meer even’ dan het getal 798.
De sleutel zit hem in het woord ‘context’. Een computer trekt zich niets van zo’n context aan: iets is gewoon een driehoek of het is het niet – daar zit niets tussenin. Mensen daarentegen laten zich wel door de context meeslepen. Zelfs al weten ze dat de ene driehoek niet driehoekiger kan zijn dan de andere, toch raakt zulke logica ondergesneeuwd als ze een reeks driehoeken moeten beoordelen.
We moeten dus ophouden ons brein te zien als een computer, betoogt Lupyan. Ons brein is veel flexibeler, wij zijn als geen ander in staat complexe situaties in te schatten. Maar die eigenschap kan ons ook in de weg zitten. Soms zijn dingen eenvoudiger dan we denken.
Bron: Lupyan, G. (2013), The difficulties of executing simple algorithms: Why brains make mistakes computers don’t. Cognition, 129, 615-636.
