Een groot probleem voor zowel wetenschap als psychotherapie is triomfalisme: vroeger werd er maar wat aan gerommeld, maar tegenwoordig weten we hoe het zit respectievelijk hoe het moet, zo wordt dan gezegd.
Waarom dat een probleem is, wordt goed duidelijk in dit elegante en goed geschreven boek van hoogleraar klinische psychologie Pim Cuijpers. Van een aantal therapeutische procedures weten we dat ze een zeker positief effect hebben, maar we weten nog heel weinig over de werkzame mechanismen daarbij. Dat laatste is voor de wetenschapper onbevredigend – die wil immers weten hoe iets werkt. En de therapeut kan besluiten liever een eigen koers te volgen – en dat heeft ook bezwaren.
Dat die zekerheid er niet is, komt in de eerste plaats door de complexiteit van de materie, zo laat Cuijpers zien. Psychische stoornissen hebben een ontstaansgeschiedenis waarin sociale, psychische en biologische factoren in wisselende mengverhouding een rol spelen. De dsm helpt wel om die stoornissen te classificeren, maar dat gaat niet perfect en er is veel discussie over (een verdienste van dit boek is dat bij alle besproken onderwerpen ook de kritiek serieus wordt besproken). Het siert Cuijpers dat hij het wetenschappelijke perspectief uit de ondertitel niet beperkt tot het effectonderzoek, maar ook de wetenschappelijk echt interessante vragen over de werkzame mechanismen in psychotherapie uitgebreid bespreekt. Ook de medicalisering van problemen en de rol van de farmaceutische industrie daarin, bespreekt hij zakelijk en kritisch.
In aparte hoofdstukken komen daarnaast de verschillende vormen van gedrags- en psychotherapie (inclusief psychoanalyse en humanistische psychologie) aan de orde, en het boek bevat bovendien een handzaam overzicht van ‘welke therapie helpt bij welke stoornis’ op grond van de state of the art in het effectonderzoek.
Het boek is geschreven ‘voor geïnteresseerde leken’, maar ik beveel het vooral (aspirant)psychologiestudenten aan. Vergeleken met de poeha in sommige leerboeken, onderscheidt dit boek zich door nuchtere bescheidenheid. Heel leerzaam.
Dr. Ruud Abma is universitair docent sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht en redacteur van De Psycholoog. E-mail: r.abma@uu.nl.
