Pelin is geboren en getogen in België, maar krijgt te maken met groot verlies, onbegrip en uiteindelijk vervreemding. In haar jonge jaren heeft ze nooit aan haar bestaansrecht in België getwijfeld, totdat haar man en zoon onverwachts sterven in een brand gesticht door een buurjongen. De buurjongen had iets tegen immigranten. Het verlies van een deel van haar gezin en het onbegrip van de samenleving leiden ertoe dat ze controle verliest over haar eigen gedrag en gedachten. Ze belandt in een absolute stilte en kan de opvoeding van haar overgebleven dochter niet meer optimaal op zich nemen. Uiteindelijk kon haar dochter haar wakker schudden en haar helpen om uit de slachtofferrol te stappen.
In tegenstelling tot Pelin is Elif in Turkije geboren en getogen. Zij trouwt na haar dertigste met een man van Turkse afkomst woonachtig in België. Bij haar spelen thema’s als heimwee, onorthodoxie en vrijheid een belangrijke rol. In haar geboorteland was ze een gelukkige, onafhankelijke en geëmancipeerde vrouw met veel vrienden. In het nieuwe land wordt zij in haar vrijheid beperkt door haar man en schoonfamilie. Ze heeft weinig vrienden en is financieel afhankelijk van haar man. Ze wordt continu bedreigd door haar schoonfamilie en wordt zelfs beschuldigd van schijnhuwelijk. Uiteindelijk kiest ze voor een onorthodoxe oplossing: ze ontsnapt uit de grip van haar schoonfamilie en krijgt als het ware haar stem terug.
Terwijl het stadsleven voor Elif al bekend was voor haar vertrek naar België, is Hülya opgegroeid in een klein dorpje. Zij was gewend om in alle vrijheid over grote vlaktes te bewegen. In het nieuwe land woont ze samen in een huis met haar schoonfamilie en raakt ze haar privacy kwijt. Net als Elif wordt ook zij in haar vrijheid beperkt en is ze financieel afhankelijk. Zij trouwde jong en in tegenstelling tot Elif had ze geen duidelijk beeld van wie ze wilde zijn. Aanvankelijk had ze minder kracht om te vechten voor haar idealen. Haar leven in het nieuwe land representeert voor haar het ‘eeuwig wachten’ op het onbekende. Zij kiest ervoor om haar problemen binnen de grenzen van haar geloof en cultuur op te lossen. In haar verhaal spelen de onderwerpen aanpassing, eenzaamheid en verlamming een belangrijke rol.
Drie immigratieverhalen, overeenkomsten, maar vooral verschillende levensonderwerpen. De (klinisch) psycholoog die dit boek leest, zal zich bewust worden van de gelaagdheid van migratie. Immigratie gaat immers gepaard met verlies en herdefinitie van het zelf. De drie verhalen illustreren dat geen enkel immigrantverhaal hetzelfde is. Dit klinkt cliché, maar doordat Taşpinar de vrouwen zowel in België als in hun geboorteland volgt, wordt het de lezer duidelijk dat er grote discrepanties kunnen zijn tussen het gedrag, de persoonlijkheid en het zelfvertrouwen van ‘de immigrant’ in het geboorteland en het nieuwe land.
Weerbaarheid
Het boek is voor het grootste deel in de derde persoon geschreven, maar bevat soms ook delen geschreven in de eerste persoon. In deze delen zetten de vrouwen poëtisch hun gedachten op papier. Ook de brieven die ze naar officiële instanties hebben verstuurd, zijn te lezen. Deze stukken laten de lezer de wereld door de bril van de vrouwen zien en zo wordt hun stilte doorbroken. Door deze stukken krijgt de lezer de mogelijkheid om verschillende perspectieven in te nemen en om meer invulling te geven aan de persoonlijkheid van de vrouwen. Zij worden meer dan een moeilijk te begrijpen immigrantenvrouw. Zij worden vrouwen die net als andere westerse vrouwen denken en doen. Dat verkleint het verschil tussen de denkwereld van de psycholoog en de immigrant.
Het boek laat zien dat weerbaarheid een belangrijke rol speelt in het verhaal van een immigrant. De drie vrouwen in Moeders van de stilte hebben te maken gehad met moeilijke situaties en zijn alleen komen te staan, maar uiteindelijk zijn ze alle drie er boven op gekomen. Ze waren in staat om een nieuwe draai aan hun leven te geven. Ook al eindigen niet alle verhalen van immigranten ‘gelukkig’, het boek illustreert dat wat als ‘een gelukkig einde’ kan worden beschouwd, per individu verschilt.
Een minpuntje aan het boek is dat de lezer soms details over het (huwelijks)leven van de vrouwen wordt bespaard. Dat bemoeilijkt het volgen van de ontwikkeling van de vrouwen. Desondanks biedt dit boek een indringende kijk in de wereld van immigranten die tot een beter begrip van het onbekende kan leiden.
Bespreking van:
Moeders van de stilte
Door: Birsen Taşpinar (2013)
Antwerpen: De Bezige Bij, 255 p.
