Boeken / 04/03/2016

Het dictatorvirus: slecht voorbeeld doet slecht volgen

Dictators en hun rolmodellen

Geen reacties
Log in
Gedrag is besmettelijk. Het idee van gedrag als een vorm van ziekte, danken we aan de Franse socioloog en psycholoog Gustave Le Bon (1841-1931). Tik zijn naam in op Wikipedia, en op het computerscherm verschijnt de mededeling dat emoties zich ‘door de massa’ verspreiden ‘als besmettelijke ziekte’. De Nederlandse massapsycholoog Jaap van Ginneken moderniseerde de ideeën van Le Bon. In 2012 publiceerde Van Ginneken Het enthousiasmevirus: hoe gevoelens zich explosief verspreiden nu iedereen online is. Misschien is gebruik van het woord ‘virus’ ook besmettelijk. In elk geval adopteerde Frank Schaper het graag in zijn recente boek over politieke dictators. Hij toont zich schatplichtig aan Le Bon en Van Ginneken, hoewel hij hun namen slechts terloops noemt.
Karel Soudijn

Schaper maakt gebruik van een enorme hoeveelheid biografieën en politieke analyses. Op basis hiervan construeert hij een vlechtwerk van dictators uit de wereldgeschiedenis. Napoleon krijgt daarin een belangrijke plaats. Van hem loopt een rechtstreekse lijn naar Vladimir Poetin, maar om Poetin te begrijpen moeten we volgens Schaper niet alleen naar die ene lijn kijken. Poetin laat zich ook inspireren door Joeri Andropov, Jozef Stalin, Catharina de Grote, Peter de Grote, Charles de Gaulle en Silvio Berlusconi. Ook zij handelden niet op eigen kracht. Schaper ziet Berlusconi bijvoorbeeld als geestelijk erfgenaam van Benito Mussolini, die op zijn beurt inspiratie vond bij de Romeinse keizer Augustus. En zo verder. Politieke geschiedenis als een warenhuis vol rolmodellen.
Staatslieden ontwikkelen zich volgens Schaper tot dictator als ze de kans krijgen om lang aan de macht te blijven. Als Schaper allerlei historische figuren beschrijft als rolmodel, dan gaat het zelden om zaken zoals wijsheid of rechtvaardigheid. In dit boek lezen we vooral over oorlogsvoering,