Als u dit leest is het alweer lente, maar terwijl ik dit schrijf is het nog vroeg en lang donker. Ongeveer anderhalf miljoen Nederlanders hebben moeite met dit gebrek aan licht in de winter en herfst, stelt Stephan Lucius, klinisch psycholoog en psychofarmacoloog. Zij worden moe en neerslachtig. Die symptomen verdwijnen als sneeuw voor de zon wanneer de lente aanbreekt. Daarom verdragen veel mensen hun klachten en doen ze er niets aan. Ze lijken geduldig te wachten op het licht aan het einde van de wintertunnel. Maar, zo betoogt, Lucius, wachten hoeft niet meer, want er is wel degelijk iets te doen aan deze winterdepressie.
Zijn boek over winterdepressie, lichttherapie en bioritmes is geschreven voor die anderhalf miljoen mensen die last hebben van winterdepressie oftewel Seasonal Aff ective Disorder (met de prachtige afkorting SAD). Het boek is ook geschikt voor professionals die met slaapstoornissen en depressie te maken hebben. En omdat slaap altijd tot de verbeelding spreekt is Was het maar meer lente! tenslotte aan te raden aan iedereen die iets meer wil weten over slaap(problemen), circadiane ritmiek en natuurlijk lichttherapie. Geen diepgravende wetenschappelijke verhandelingen, maar ook zeker geen populair wetenschappelijke onzin.
De opzet van het boek is luchtig, met veel kaders vol tips, fabels, weetjes en casuïstiek. Tegelijkertijd schuwt Lucius de wetenschap niet. In zeven hoofdstukken gaat hij van het ‘modeverschijnsel’ winterdepressie via bioritmiek, winterdepressie, slaapritmestoornissen, andere circadiane ritmestoornissen en behandeling met medicatie, naar zijn uiteindelijke doel: de behandeling met lichttherapie. Hij beschrijft de geschiedenis van de bio- en circadiane ritmiek, kent zijn klassiekers (Hippocrates, Aristoteles, maar ook Findsen, Kellogg en Lewy) en legt met groot gemak typisch bioritmisch jargon uit zoals acrofase, entrainment en zeitgeber – termen die samengevat staan in een handige woordenlijst.
Lichttherapie
Er komt veel aan bod in het boek. Depressie hangt samen met slaapproblemen. Bij slaapproblemen spelen circadiane en andere biologische ritmen een rol. En als je het over bioritmiek hebt, kom je vanzelf weer op onderwerpen als jetlag, het werken in ploegendienst, melatonine en de powernap. Juist de luchtige benadering maakt de hoeveel informatie makkelijk verteerbaar. Het resulteert in een goed overzicht van het relatief jonge onderzoeksveld van de circadiane ritmiek, de bioritmiek en de somnologie. Dit onderzoeksveld is sterk in ontwikkeling en heeft veel in zijn mars. Deze overzichtelijke samenvatting is daarom zeer welkom.
Uiteindelijk komt Lucius uit op behandelmethoden van de winterdepressie. Na een overzicht van medicamenteuze behandelingen, volgt de lichttherapie. Ook hier is er weer veel informatie en die helpt hem bij het maken van zijn punt: aantonen dat lichttherapie zinvol is en helpt bij klachten die gerelateerd zijn aan verstoring van de bioritmiek.
Een waarschuwing is op zijn plaats. Het lijkt inderdaad zo simpel: schakelaar om en er is licht. Zo simpel is het niet. Dit boek is geen zelfhulpboek. Sterker nog, Lucius geeft de klassieke don’t-try-this-at-home-waarschuwing. Zijn uitleg over fasen en faseverschuiving maakt duidelijk dat het van belang is om eerst vast te stellen dat er een faseprobleem is. Vervolgens moet er gekeken worden hoe dit het beste te verhelpen is. Zelfhulp kan, zoals wel vaker, leiden tot verergering van klachten.
Hoe compleet een boek ook is, er ontbreekt altijd wel iets. Lucius lijkt een groot tegenstander van slapen overdag (een zeer korte powernap uitgezonderd). Het woord siësta is bijvoorbeeld niet eens terug te vinden in het register. Ook de menopauze, bij ongeveer de helft van de aardbewoners op een zeker moment een bron van slaapproblemen en stemmingswisselingen, ontbreekt. Dat is wel jammer omdat het immers bekend is dat slaapproblemen bij vrouwen explosief toenemen rond de menopauze.
Van iemand die Lucius heet kun je verwachten dat hij enthousiast is over het heilzame effect van licht. En dat hij zelf oprichter is van een kliniek waar lichttherapie gegeven wordt, komt voor niemand als een verrassing. Maar maakt het hem verdacht? Nee. Zijn boek leest niet als een reclameboek voor eigen toko en hij heeft een punt. Lichttherapie is in opmars en is in al zijn eenvoud iets dat veel mensen zal aanspreken. Beter dan pillen, beter dan snijden. Zijn behandeling van het onderwerp is uitgebreid, toegankelijk en grondig. En dat hij dan bij zijn eigen therapievorm uitkomt, is hem vergeven. Want laten we wel zijn, als het werkt, is het toch een prachtige oplossing?
‘Is er echt licht aan het einde van de tunnel, of komt er een goederentrein op je af?’ vat een goede vriend van mij veel dilemma’s in het leven graag samen. Wat Stephan Lucius betreft is er zeker licht aan het einde van de tunnel. En dat kan voor veel mensen het einde betekenen van hun winterdepressie.
Dr. Evelien Spelten is redacteur van De Psycholoog. E-mail: evelienspelten@yahoo.com.
