Voor de film Getekend: Veteranen in therapie volgde journalist en programmamaker Coen Verbraak een jaar lang zes veteranen met ptss binnen het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen. De een is uitgezonden geweest naar Libanon, de ander naar Bosnië of Afghanistan. Maar de klachten zijn er niet anders om: angstig, depressief, snel boos, gedachten aan zelfmoord. De eerste keer in de therapiegroep was een moment van herkenning, vertelt veteraan Ed. ‘Het geeft je het gevoel “ik ben niet gek”. En dan durf je ook te vertellen.’
Onderdeel van de therapie is tekenen en schilderen. John toont een houtskooltekening van een Palestijn die hij geregeld in zijn dromen ziet. Zwart omrande ogen, angstaanjagende blik. ‘Daar schrik ik nog altijd van, als ik hem in mijn dromen zie.’ Jan-Willem heeft een oog gemaakt met tranen. In de kleur blauw, dat staat voor emotie, licht de Bosnië-veteraan toe. Grote waterlanders, dat lijkt hem nou fijn. ‘Waarom? Omdat het er nu niet uitkomt.’
In een sportzaal zien we de groep ademhalingsoefeningen doen en laat de therapeut hen met de ogen dicht rond een stok cirkels lopen. Heel onprettig, vindt Ed. ‘Je verliest de controle zodra je je ogen dicht doet.’ Patrick ervaart hetzelfde. Al toen hij te horen kreeg dat hij bij de oefening zijn ogen moest sluiten, voelde hij de spanning opkomen.
Nick, uitgezonden naar Afghanistan, moet voor zijn emdr-therapie een duidelijk beeld voor ogen nemen van een angstig moment tijdens zijn uitzending. Hij kiest een situatie van een aanval op het kamp waarbij hij nog net naar binnen stapt terwijl hij de klap van een inslaande granaat op zijn lichaam voelt. De therapeut vraagt hem het beeld van zijn camouflagebroek en schoen vast te houden, vlak voordat hij zijn twee vingers voor de ogen van de jonge veteraan heen en weer laat glijden. Eerst neemt de spanning toe, na een aantal herhalingen af, precies het effect dat de therapie nastreeft. Nick: ‘Nu voel ik me ontspannen. Alsof ik na een lange werkdag op bed ga liggen.’
Tijdens deze therapie is de rol van de behandelaar meteen ook het grootst van de hele film. De psycholoog geeft instructies en volgt nauwgezet de diverse stappen van de sessie. Tijdens de groepsgesprekken spelen de psychologen echter een bijrol. Welke therapeut er in de gymzaal bij is blijft onduidelijk, hetzelfde geldt voor de therapeut die de tekensessies begeleidt. Daarmee is de film mogelijk enigszins teleurstellend voor wie is geïnteresseerd in de precieze wijze van behandelen bij ptss. Het verhaal van de voor het leven getekende veteranen is er echter niet minder aangrijpend om.
Getekend. Veteranen in therapie.
Door: Coen Verbraak
Zuidenwind Filmproducties
