De titel is ongetwijfeld een knipoog naar zijn grote voorbeeld Oliver Sacks. Met De man die zijn hoofd verloor heeft de Groningse psycholoog Douwe Draaisma weer een fraai boek aan zijn indrukwekkende oeuvre toegevoegd. Stond in eerder werk met name het geheugen centraal, in dit boek beschrijft hij een aantal mensen die lijden aan absurde en tragische wanen en illusies. Wanen zijn niet alleen tijdgebonden, zo stelt Draaisma, ze hebben ook kenmerken die van alle tijden zijn, zoals het behoud van logica. ‘Zelfs in de meest bizarre en oninvoelbare waansystemen zit nog een orde, een logica.’ Het heten immers niet voor niets systemen. Voor de patiënt zelf, denkt Draaisma, zijn wanen eerder ‘een hypothese, een scenario, een verklaring, iets dat helpt om een intens verwarrende ervaring te begrijpen’. (…) ‘In de psychiatrie is een waan per definitie een overtuiging die voor de patiënt zelf dwingend en onbetwijfelbaar is.’
Neem het syndroom van Cotard, vernoemd naar de Parijse psychiater Jules Cotard. Mensen met dat syndroom ‘zijn niet af te brengen van de gedachte dat ze rondlopen met een hol karkas, als levende doden’. Wie lijdt aan het syndroom van Capgras verkeert in de waan dat zijn of haar dierbaren zijn vervangen door een dubbelganger. Of neem mensen die lijden aan de waan die in 2005 op voorstel van de Amerikaanse psychiater Michael First het label Body Integrity Identity Disorder kreeg. Het is onbekend hoeveel mensen eraan lijden en de stoornis is ook niet in de DSM opgenomen. Draaisma beschrijft een dertigjarige universitair docent die zich bij chirurg Robert Smith van het Schotse Forth Valley Royal Hospital meldde, met een al van kinds af aan onbedwingbare verlangen om van zijn linkeronderbeen af te komen. ‘Na een zorgvuldige psychiatrische screening en met toestemming van de directie van het ziekenhuis zette Smith het onderbeen op de gewenste hoogte af. De docent kon vier dagen later ontslagen worden, hij had nauwelijks pijnstillers nodig gehad.’
Ook dit mooi en indringend geschreven boek van meesterverteller Draaisma is weer een absolute aanrader.
