Wouter Bos wist het zeker. Laagopgeleide mensen doen een groter beroep op de medische zorg dan hoogopgeleiden. Hij weet van cijfers, dus geloof ik hem op z’n blauwe ogen. Wouter wist in Nieuwsuur ook nog te vertellen dat dit kwam doordat laagopgeleide mensen meer roken en drinken en meer chips eten en daarom sneller ziek worden.
Goed zo Wouter, lekker scherpe analyse. Nu rookt een kwart van de bevolking en dat zijn dus niet alleen laagopgeleiden (dan zou er immers geen enkele hoogopgeleide roken). En stevig drinken doen ook de modern netwerkende hoogopgeleiden op al die congressen en recepties waar ze echt niet kunnen wegblijven. Biertje, bitterbal erbij, en maar zorgpremie dokken voor die armlastige sloeberaars die om de haverklap met darmklachten en klaplongen in het ziekenhuis zitten.
Misschien moet je even verder kijken, Wouter. Even naar de Hoogovens, waar werknemers in smerige omstandigheden de ijzers uit het vuur halen. Of sta eens echt vroeg op en maak kennis met de schoonmakers die binnen twee minuten de rotzooi van de hoogopgeleide directeur en zijn voltallige staf moeten opruimen. Praat eens met een chauffeur op een nachtbus vol lamzatte en bijna hoogopgeleide studenten. Loop eens door de supermarkt met het budget van een vuilnisman in plaats van dat van een KPMG-directeur.
Lees eens een boek over stress, Wouter, of praat eens met een arbeidspsycholoog. Vraag eens wat de effecten zijn van jarenlange fysiek zware arbeid. Babbel eens over de effecten van een vervelende baas en treiterende collega’s, van gebrek aan uitdaging op het werk, of van de continue dreiging ontslagen te worden. Denk eens na over over de kansen die laagopgeleiden hebben om een andere baan te zoeken als de huidige te zwaar wordt. Wat je doet als de knieën beginnen te kraken en de rug niet meer buigt, maar de baas de lat steeds hoger legt – voor jou tien anderen. Of als de verveling en het gebrek aan uitdaging zijn mentale tol beginnen te eisen. Als werkloos zijn geen keuze is en de sleur van het dagelijkse bestaan niet onderbroken wordt door een telefoontje van een headhunter, of een verzoek een tweede kamercommissie te woord te staan. Dat is de waterscheiding tussen laag- en hoogopgeleiden. Dat je na een lange werkdag betalen moet voor je bier en chips, of dat je het op een presenteerblaadje aangeboden krijgt.
Dat hoogopgeleiden relatief veel verdienen en relatief veel zorgpremie betalen is evident. Wat je daarvan vinden moet, staat in de Bijbel en Das Kapital. Waar het door komt dat laagopgeleiden relatief veel medische zorg vragen staat daar niet in vermeld. Dat staat in wetenschappelijke artikelen over arbeidsomstandigheden en werkstress. Als je die niet leest, Wouter, voordat je een groot deel van de samenleving wegzet als shagrokende en parasiterende zuipschuiten, dan ben je geen knip voor je paarsrode neus waard.
Carsten de Dreu
Hoogleraar Arbeids- & Organisatiepsychologie aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de KNAW. E-mail: C.K.W.deDreu@uva.nl.