Kortom, ben jij het – je geest – die dingen autonoom beslist of voert je brein gewoon haar evolutionaire taak uit? Die taak is immers allereerst het doen overleven van dit lichaam en vervolgens te zorgen dat dit lichaam de soort helpt te overleven door voortplanting. Volgens een hersenwetenschapper als Dick Swaab, auteur van de bestseller Wij zijn ons brein, levert ditzelfde brein als ‘bijproduct’ het ‘gevoel’ van zelfbewustzijn: ik bepaal zelf wat ik doe. Een mooie illusie waarbij we ons prettig voelen.
Het boek Superbrein van Deepak Chopra en Rudolphe Tanzi haakt aan bij dit debat. Chopra is arts, maar vooral ook expert op het gebied van spiritualiteit en meditatie. Harvard-professor Tanzi is autoriteit op het gebied van neurologie en breinproblemen, met name Alzheimer. Als koppel kennen zij de harde en zachte kant van ons brein goed. Dat maakt Superbrein ook een intrigerend boek: harde neurochemische en genetische bevindingen worden probleemloos afgewisseld met onderbouwde gedachten over het universum, intuïtie, breintechnieken en de samenwerking tussen de verschillende onderdelen of lagen van ons brein. Sterker nog: de auteurs beschouwen ieder mens als (potentieel) schepper van de werkelijkheid. Je kunt je eigen leven en daarmee de wereld vormgeven. Vandaar ook de dappere pogingen om lezers die te maken hebben met problemen als Overgewicht, Angst of een Persoonlijke crisis te voorzien van adviezen hoe je je brein weer tot dienaar kan maken (in plaats van regisseur over je leven).
Het mooie van dit boek is echter het optimisme en de verstrekkendheid. Volgens Chopra en Tanzi zitten veel mensen ‘vast’ in de oudere lagen van het brein: de limbische en emotionele kant die disproportioneel het gedrag stuurt. Maar ook mensen die vasthouden aan het intellectuele of intuïtieve systeem, doen zichzelf te kort. Emoties zijn deel van het leven. Die vier lagen van ons brein zijn dus alle waardevol, met name wanneer ‘jij’ ze goed en bewust voor je laat werken. Dat is de kern van hun boodschap: ‘wij zijn niet ons brein’.
Dat ons brein een superbrein kan zijn, blijkt uit de talloze voorbeelden van exceptionele prestaties. Lees bijvoorbeeld pagina 120 over een polyglot die zich in zeer korte tijd zestien talen eigen maakte. Maar kijk vooral om je heen: dan zie je mensen die het inderdaad lukt de wereld te veranderen. Voorbeelden overbodig, maar het lijkt erop dat het deze mensen gelukt is hun brein (deels) als een superbrein te gebruiken.
Zijn we een willoos wezen of hebben we een vrije wil? Na dit boek ben ik geneigd tot het laatste, maar het gebeurt niet vanzelf.
Door: Deepak Chopra en Rudolphe Tanzi (2017)
Utrecht: Kosmos Uitgevers, 348 p.
