Log in
Afgelopen december waren mijn vrouw en ik bij een concert in het Concertgebouw. Zangeres Cecilia Bartoli zong en celliste Sol Gabetta speelde, begeleid door het ensemble Capella Gabetta, de sterren van de hemel. Pas na vier toegiften liet de zaal hen gaan. Behalve naar de briljante solisten keek en luisterde ik ook naar de jongste musici in het ensemble. Allemaal geselecteerd op hun talent, maar ook op hun doorzettingsvermogen en sterke wil dit te bereiken. Het idee dat deze mensen dit soort posities zonder vrije wil bereikt kunnen hebben – met al die duizenden uren studeren, terwijl buiten de zon scheen – vond ik toen volkomen absurd. En dat vind ik nog steeds.
Dolph Kohnstamm

Wereldwijd lijkt er geen einde te komen aan het debat over de vrije wil: is die een illusie of toch niet? In Nederland waren het vooral de hersenwetenschappers Dick Swaab en Victor Lamme die met hun publicaties en publieke optredens het vrij algemene geloof in de vrije wil hebben willen ondermijnen. Vijf jaar geleden kwam de Nijmeegse emeritus-hoogleraar Psychologie Herman Kolk met zijn boek Vrije wil is geen illusie. En nu laat de nog jonge hoogleraar Cognitieve Psychiatrie André Aleman, verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, met zijn boek Je brein de baas een verfrissend tegengeluid horen.

Aleman laat zien dat bewuste doelstellingen en intenties van belang zijn voor ons gedrag en dat we met bewust denken ons gedrag kunnen controleren. ‘Met ons bewuste denken (waar we een klein deel van ons brein voor nodig hebben) kunnen we in belangrijke mate de rest van ons brein aansturen, zoals een roer een schip of een dirigent een orkest.’ Niet alleen