Het narcosemiddel ghb is bezig aan een zorgwekkende opmars als partydrug, vooral onder jongeren. Ook thuisgebruik neemt fiks toe en kan leiden tot ernstige verslavingsproblematiek. De studiedag ghb op 7 maart 2013 in Amsterdam informeerde zorgprofessionals over preventie en behandeling van ghb-verslaving. Redacteur Jeroen van Goor was erbij.
’s Nachts elke twee uur de wekker zetten om maar je dosis ghb (Gamma-Hydroxy-Butyraat) binnen te krijgen. Doe je dat niet, word je trillend en zwetend wakker, bevangen door hevige angst. Overdag loop je rond met een flesje water gemengd met de drug, en niemand die opmerkt dat je niet meer zonder kan, want je gedraagt je onder invloed van ghb assertief en sociaal. Men denkt dat alles goed met je gaat, tot je ermee probeert te stoppen. Dan begint de ellende, want onthouding kan bij een ernstig verslaafde al binnen enkele uren leiden tot ernstige verschijnselen: je glijdt in een delirium of in een psychose, of krijgt al hallucinerend een epileptische aanval. En dan is het aan de verslavingsexperts om de gebruiker weer ‘clean’ en op de rails te krijgen.
De studiedag, georganiseerd door het Leids Congres Bureau, richt zich in het ochtendgedeelte met diverse lezingen op prevalentie en preventie van ghb-gebruik, en op de mate waarin er misbruik plaatsvindt. Een verslaving ontstaat niet na eenmalig gebruik, maar pas na een wat langere periode van regelmatig gebruik. De drug is goedkoop (€5 per 5 milliliter, daar waar een gram cocaïne algauw €50 kost) en is gemakkelijk zelf te maken door gedemineraliseerd water te vermengen met velgenreiniger en gootsteenontstopper. De drempel is dus erg laag, maar het is niet duidelijk hoeveel verslaafden er precies in Nederland zijn; schattingen van regelmatige gebruikers lopen uiteen van twintig- tot dertigduizend.
In de zaal zitten ongeveer tachtig zorgprofessionals van divers pluimage: een team ambulancebroerders uit Limburg, afgevaardigden van diverse politiekorpsen, psychologen, psychiaters, verpleegkundigen en verslavingstrainers. Veel van hen zijn aanwezig omdat ze steeds vaker worden geconfronteerd met ghb-overdoses (vaak in combinatie met alcohol) en het is niet duidelijk wat de beste aanpak is. Moet je zo iemand bijvoorbeeld zijn roes uit laten slapen in de cel, net als een dronkaard? Nee, blijkt al snel, als het om een zware verslaafde gaat zijn de onthoudingsverschijnselen te heftig en kan opsluiting zelfs levensbedreigend zijn. Frustrerend voor politieagenten, die zich gedwongen zien zo’n arrestant weer te laten lopen. Een oplossing is de speciale ghb-cel die de politie in Breda heeft ingericht: een cel die continu wordt gemonitord met camera’s die in verbinding staan met een verslavingskliniek. Mocht de arrestant in de problemen komen door onthouding, dan komt iemand om hem een medicinale dosis ghb toe te dienen. Zo krijgt de verslaafde zelfs op het politiebureau zijn drugs toegediend – wat tekenend is voor de ernst van deze verslaving.
Behandeling
Verslavingsarts Rama Kamal van Novadic Kentron schetst tijdens een interactieve middagsessie een beeld van de behandeling van een ghb-verslaafde. Deze komt op de kliniek binnen voor een (al dan niet geplande) detoxificatie. De patiënt wordt intensief gemonitord en krijgt medicinale ghb toegediend om de onthoudingsverschijnselen te voorkomen. Wat volgt, is een zeer moeizaam afkicktraject – nog moeilijker dan heroïne – met een nazorgtraject met onder meer cognitieve gedragstherapie en sociale vaardighedentraining.
Het is met name in dit nazorgtraject dat psychologen een belangrijke rol kunnen vervullen. Een jonge verslaafde gebruiker heeft vaak al zijn sociale vaardigheden onder invloed van en dus dankzij ghb aangeleerd, in een groep waarin iedereen gebruikt, omdat de drug een sterk socialiserende werking heeft. Valt het middel weg, dan valt ook de groep weg en blijft er van de sociale vaardigheden weinig over. Vervolgens komen de onderliggende problemen aan de oppervlakte, en die zijn er altijd, stelt dokter Kamal. Alle ghb-verslaafden zijn in feite comorbide – hebben naast hun verslaving een depressie, angststoornis, ptss, adhd et cetera. Zij zien het middel aanvankelijk als een soort reddingsboei en onderschatten de risico’s. Het levert immers geen kater op, ook niet na een overdosis waarbij je een paar uur in coma raakt en na ontwaken op de spoedeisende hulp doodleuk weer naar buiten wandelt, met hoogstens wat geheugenverlies. Onder jongeren wordt hier nogal luchtig over gedaan en romantiseren wat zij de ‘G-nap’ noemen. Het wordt gezien als onderdeel van de ervaring; jongeren zien het ‘out gaan’ als een vredig dutje, als iets wat erbij hoort, terwijl er nog weinig bekend is over de gevolgen van ghb-gebruik op (middel)lange termijn.
Een totaaleffect
Rama vertelt over de casus van een jongen met een angststoornis, die lijdt onder conflicten binnen het gezin als gevolg van een scheiding. Hij begint ghb te gebruiken en zijn gedrag draait honderdtachtig graden, van schuw en bedeesd naar assertief en zelfverzekerd. Hij krijgt meer status binnen zijn vriendengroep, wordt zelfs de leider en lijkt prima in zijn vel te zitten. Dit gaat twee jaar goed, tot het een leraar opvalt dat de ontwikkeling van de jongen niet normaal lijkt te verlopen. De moeder ziet geen enkel probleem, die is juist dolblij dat haar kind goed functioneert. Maar dan gaat het mis: de jongen raakt in een tijdelijke coma na een overdosis en wordt opgenomen in een verslavingskliniek. Daar komt de onderliggende problematiek weer aan het licht en de behandeling richt zich dan ook op het aanpakken van de angststoornis en de conflictsituatie in het gezin.
Al met al verschilt ghb in dit opzicht van andere (hard)drugsverslavingen: het middel heeft ook een functie voor de gebruiker buiten de ‘kick’ die het geeft, de craving – het hunkeren – spitst zich niet alleen toe op het verlangen naar de roes, maar op het totaaleffect. Ook de neveneffecten zoals sociale acceptatie en toegenomen zelfvertrouwen zijn dus onderdeel van de verslaving.
Mede daarom is het terugvalpercentage ook zo hoog. Liefst 60% grijpt binnen een week tot een paar weken weer naar het middel en neigt dan ook meteen tot een hoge dosis, met overdoseringen en hernieuwde opname tot gevolg. Om deze terugval te voorkomen is het belangrijk dat er een goed nazorgtraject wordt gevolgd, aldus Rama, nog binnen de muren van de kliniek. Met behulp van psychoeducatie moet de patiënt worden bijgebracht welke verwachtingen hij kan koesteren voor een leven zonder ghb. Dat betekent accepteren dat de voordelen van de drug wegvallen en weer op eigen benen leren staan. Sociale vaardigheidstraining in de vorm van dramatherapie en muziektherapie is daarbij van groot belang, en Rama constateert binnen de muren van haar eigen instelling dat deze therapievorm goed aanslaat onder jongeren. Gecombineerd met de Community Reinforcement Approach, een systeembehandeling waar ook de ouders en een eventuele partner bij betrokken worden, kan de verslaafde er uiteindelijk weer bovenop komen. Maar het blijft een lange en moeizame weg.
Jeroen van Goor, MA, is redacteur van De Psycholoog. E-mail: jeroen.van.goor@psynip.nl
