U herinnert zich Duijker wellicht nog van de rubriek ‘Ieder mens doet aan psychologie’ in dit blad – ook zo’n treffend citaat van hem. En zeker oudere lezers zullen weten dat hij de geestelijk vader is van de verschillende leren in de psychologie zoals ontwikkelingsleer, functieleer en methodenleer. Die laatste, methodenleer of methodologie, zag Duijker als het fundament onder ons gehele vak. Uitspraken die psychologen – mensen dus – doen over mensen, winnen aan algemene geldigheid als ze zijn gebaseerd op stevig heiwerk; die uitspraken moeten niet zijn gestut in methodologisch drijfzand.
Dat fundament in de psychologie is evenwel aan erosie onderhevig, zo beweert methodoloog Jelte Wicherts in het coverstuk van dit nummer. Volgens Wicherts is het methodologisch niveau van veel onderzoek in de sociale wetenschappen te laag. Consequentie is dat de vakliteratuur mogelijk meer onjuiste dan juiste conclusies bevat – de replicatiecrisis in de psychologie is daarvan wellicht een treffende illustratie. Wicherts pleit daarom voor ‘methodologisch meedogenloos onderzoek’: methodes die ware hypothesen ondersteunen en geen spaan heel laten van onhoudbare hypotheses. ‘De methodologische vinger raakt de zere plekken in het onderzoek, maar kan ook de juiste weg wijzen.’
Wicherts en collega’s leveren zeer nuttige en prikkelende bijdragen in het debat over goed en fair onderzoek doen. Desalniettemin wordt hun methodologische vinger door sommigen ook wel eens ervaren als een middelvinger. Volstrekt onterecht natuurlijk. Toch wil ik op deze plek ook even mijn (wijs)vinger opsteken. Adriaan de Groot (1914- 2006), een andere mastodont uit de psychologie, legde in zijn klassieker Methodologie uit 1961 al glashelder de spelregels uit van fair onderzoek – spelregels die aan actualiteit niets hebben ingeboet. Zijn adagium luidde: ‘Als ik iets weet, kan ik iets voorspellen; kan ik niets voorspellen, dan weet ik niets.’ Ik durf het volgende wel met zekerheid te voorspellen: als Methodologie weer verplichte kost wordt in het curriculum, komt het met dat heiwerk wel weer goed. En bestaat de psychologie op termijn louter uit methodologisch verantwoorde uitspraken van mensen over mensen.
