Sommige boeken kennen een misleidende titel (voorbeeld: Alles over psychologische tests). Bij andere boeken zet de ondertitel ons op het verkeerde been. Daar is het werk van Willemijn van Strien een mooi voorbeeld van. Ze suggereert een handleiding voor partners die een scheiding overwegen, maar Van Strien wijdt hier slechts tien bladzijden aan. Wel bevatten die bladzijden een verrassing. Wie echtscheiding overweegt, moet aan tafel gaan zitten met een team van advocaten, een coach, een financieel neutrale deskundige ‘en mogelijk aanvullende professionals’. Ook is het natuurlijk handig om degene van wie men wil scheiden erbij te betrekken.
Van Strien is gecharmeerd van collaborative divorce (overlegscheiding), maar zegt er meteen bij dat lang niet iedereen hiervoor in aanmerking komt. Om goed uit elkaar te gaan, moeten de betrokkenen eerst leren hoe zij constructief met elkaar kunnen overleggen. Het grootste deel van dit boek handelt daar dan ook over, maar er is een tijdrovende training nodig om goed met anderen om te kunnen gaan. Partners die volgens het boekje hebben leren communiceren, lijken het team van deskundigen dan ook helemaal niet meer nodig te hebben.
En hoe gaat dat dan, goed communiceren? Oudere lezers van dit tijdschrift zullen bij het doorbladeren van dit boek een bekende tegenkomen: Eric Berne (1910-1970), vader van de Transactionele Analyse. Voor Berne, en ook voor Willemijn van Strien, wordt de manier waarop we reageren bepaald door drie stemmen: die van de ouders, die van een volwassene en die van het kind. Als echter iedereen over drie stemmen beschikt, levert dit al direct interessante problemen op zodra we met anderen communiceren, want zij kunnen immers ook telkens drie verschillende posities innemen. Ik kan bijvoorbeeld als ‘kind’ het kind in de ander aanspreken, maar misschien reageert die persoon nu juist met de stem van een ‘ouder’ op mij. Waarschijnlijk had ik dat nu niet verwacht. Kort samengevat: het is een wonder dat communicatie soms zonder misverstanden verloopt.
Eric Berne en zijn navolgers hebben tal van aardige oefeningen bedacht die ons kunnen helpen om misverstanden te begrijpen. Als je die oefeningen maar lang genoeg uitvoert, dan lukt het ook om creatiever op anderen te reageren. Je kunt leren om misverstanden uit te buiten of als een judoka ten goede te keren. Maar dat kost tijd. Wie aan het begin van een echtscheidingsprocedure het boek van Van Strien ter hand neemt, begint veel te laat aan de wedstrijd.
Van Strien legt de grondbeginselen van Transactionele Analyse helder uit, en ze maakt ons duidelijk hoe ze nader tot haar eigen vader is gekomen (ze liet hem op 87-jarige leeftijd nog dit boek redigeren). Omdat lezers tegenwoordig op het onderwerp ‘hersenen’ lijken te kicken, vertaalt ze voor in het boek de drie posities (kind, volwassene, ouder) even in termen van hersenfuncties. Aan de oefeningen voegt dit niets toe. Over eigen ervaringen als coach bij vechtscheidingen geeft Van Strien nauwelijks informatie.
