Romans waarin kanker een min of meer prominente rol speelt en egodocumenten over leven met kanker geven een vaak ontroerend beeld van de betekenisgeving aan een afschuwelijke ziekte,’ stelt Ad Kaptein. In het tijdschrift Medische Oncologie verzorgde Kaptein, emeritus-hoogleraar medische psychologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum, een aantal jaar de column ‘Helende Woorden’. Daarin besprak hij romans waarin kanker centraal stond. Die columns heeft hij lichtjes bewerkt gebundeld in het zeer lezenswaardige
Kanker schrijven.
In totaal heeft Kaptein zich voor zijn boek laten inspireren door 29 literaire teksten. Daar zitten Russische klassiekers tussen zoals De dood van Ivan Iljitsj van Lev Tolstoi en Kankerpaviljoen van Alexandr Solzjenitsyn, maar vooral ook minder bekende werken zoals A journey around my skull van de Hongaarse auteur Frigyes Karinthy en Black rain van de Japanner Masuji Ibuse. Een mij onbekende roman die mij direct nieuwsgierig maakte, is The death of a beekeeper van de Zweedse schrijver Lars Gustafsson. Zijn hoofdpersoon heeft gemetastaseerde miltkanker die met veel pijn gepaard gaat: ‘De pijn maakt duidelijk dat ik een lichaam heb, nee, dat ik een lichaam ben.’ De roman illustreert volgens Kaptein dat pijn mensen met kanker intenser doet leven.
Een van de absolute bestsellers uit de Nederlandse literatuur, Komt een vrouw bij de dokter van Kluun, ontbreekt evenmin. Hierover merkt Kaptein op dat de literaire verbeelding van het verhaal de lezer niet zal imponeren; die verbeeldingskracht ontbreekt zelfs, zeker in vergelijking met opgenomen auteurs als Thomas Mann en Simone de Beauvoir. Niettemin schetst Kluuns beschrijving van een vrouw met borstkanker aan het begin van de eenentwintigste een typisch tijdsbeeld, aldus Kaptein: ‘Al zegt dat weinig tot niets over de kwaliteit van het boek.’
Het verhaal van de patiënt overstijgt de biomedische benadering van kanker, is de boodschap van Kanker schrijven. Literatuur heelt soms meer dan alleen wat letterlijk kapot is.
