Tussen oktober 2018 en april 2023 schreef de vrijgevestigde psycholoog en therapeut Huibrecht Boluijt talrijke korte beschouwingen over onze huidige samenleving. De oogst van ruim vier jaar ordende hij in een boek dat negentien thema’s kent en waarin hoofdstukken over bijvoorbeeld angst en vertrouwen het opnemen tegen onderwerpen zoals klimaat, corona en politiek.
De toon is bitter. Boluijt zet zich af tegen de tijdgeest. De jeugd wordt verkeerd opgevoed. Kinderen krijgen veel te jong te maken met het wereldleed, terwijl hun ouders vergeten grenzen te stellen. Politici staan in dienst van het grootkapitaal. Zelf noemt de auteur zijn boek een pleidooi voor ontmoeting. Dit herinnert aan het type psychologie dat in de jaren vijftig van de twintigste eeuw aan enkele Nederlandse universiteiten werd gedoceerd, maar Boluijt legt het accent veel steviger op acceptatie van eigenwijsheid en tegendraadsheid. We moeten ons weliswaar kunnen inleven in het doen en laten van anderen, maar daarbij vooral tegenspraak dulden.
Boluijt schrijft vaak cynisch. Neem bijvoorbeeld het klimaat. Hierover merkt hij op: ‘We kunnen de opwarming van de aarde regelen. Jaja, want het aardse klimaat wat onder invloed staat van ons gehele melkwegstelsel en ook nog eens 2000 andere melkwegstelsels daaromheen leent zich uitstekend voor een menselijke thermostaatknop of een sturing via een zonnepaneeltje.’ De auteur erkent het klimaatprobleem wel degelijk, maar hij ziet allerlei discussies over individueel gedrag vooral als een poging om ons eigen geweten te sussen, want bijna niemand zet de auto aan de kant of stopt met vliegreizen. En wat hij nog irritanter vindt: problemen zoals milieuvervuiling worden door de overheid nauwelijks aangepakt; het grootkapitaal wordt met rust gelaten. Gewone mensen wordt angst aangejaagd, terwijl de multinationals buiten schot blijven.
Moeten psychologen zich met klimaatproblematiek gaan bezighouden? Boluijt is van mening dat er géén apart specialisme mag ontstaan. De klimaatpsycholoog is volgens hem overbodig: ‘Door alle bedreigingen om te zetten in afzonderlijk te therapeutiseren of te psychologiseren fenomenen maken we van het leven zo onderhand één grote bedreiging.’ Wel kunnen psychologen hun cliënten leren om met allerlei spanningen om te gaan, maar daar zijn slechts zelden aparte specialisaties voor nodig.
De analyses in dit boek zijn oefeningen in het omkeren van een probleem. Boluijt maakt vaak een ‘keerzijde’ zichtbaar. Een voorbeeld: wie tijdens het sinterklaasfeest Zwarte Piet vervangt door allerlei roetpieten, confronteert kleine kinderen op veel te jonge leeftijd met het probleem van huidskleur. Wat het effect op iets oudere kinderen en volwassenen is, blijft echter onbesproken. In dit boek levert de nadruk op de ‘andere kant’ vaak verrassende gezichtspunten op. Maar ook hier is er een keerzijde: het boek is bijzonder drammerig geschreven. De talrijke herhalingen werken averechts, ook al vertelt de auteur ons dat boodschappen beter beklijven door ze telkens opnieuw te vertellen. Het is jammer dat Boluijt geen eindredacteur inschakelde. Schrijven is schrappen.
