Zo geformuleerd is dit geen verrassende conclusie, maar Post bereidt ons er langzaam op voor. Eerst maakt hij duidelijk wat er bij topsport en in het gewone leven allemaal fout kan gaan. Neem de voetballer en latere trainer Frank de Boer. Die dacht als speler dat hij zichzelf vlak voor een wedstrijd eerst in een staat van grote opwinding moest brengen. Daartoe sloeg hij met zijn vuisten hard op een stenen muur, net zolang totdat hij bijna geen pijn meer voelde. Volgens Post was dat een zinloos ritueel, dat mogelijk afbreuk heeft gedaan aan zijn prestaties. De Boer speelde weliswaar op hoog niveau, maar zonder dit ritueel had hij het misschien nog veel verder geschopt.
Post is bewonderaar van de Britse sportpsychiater Steve Peters. Topsporters moeten hun eigen emoties niet uit de weg gaan, maar ze zien te beheersen – om vervolgens ruimte te scheppen voor rationele afwegingen. Een speler als Frank de Boer zou zijn emoties niet kunstmatig moeten opvoeren voordat hij het veld opgaat. Hij zou er beter aan doen om bestaande emoties maximaal tien minuten de ruimte te geven, om daarna in alle rust aan de wedstrijd te beginnen. Want op het veld heb je juist je volle verstand nodig om op onverwachte situaties te kunnen reageren. Moeten topsporters en andere mensen trainingen gaan volgen in het beheersen van stress? Post raadt dit af. In navolging van de Groningse hoogleraar Psychologie Trudy Dehue wijst hij erop dat het begrip ‘stress’ een veel te ruime betekenis heeft gekregen: het slaat op bijna alles in het leven. Een losse stresstraining laat geenszins zien hoe wij in concrete situaties kunnen handelen. Het is daarom beter oefeningen te richten op omstandigheden die zich echt kunnen voordoen. Wie tijdens een wedstrijd een goede strafschop wil nemen, moet tijdens de training al zorgen dat er fanatiek joelend publiek achter het doel staat.
Stalen zenuwen is een mengeling van vakliteratuur en enkele journalistieke interviews. Populaire opvattingen worden ontkracht; het boek valt te lezen als een pleidooi voor nuchterheid. Het leven, zo valt hier te leren, confronteert ons met talrijke onvoorziene omstandigheden. Daar kunnen we ons nooit volledig op prepareren, maar als u in levensechte situaties routines aanleert, dan krijgt u meer mogelijkheden om na te denken over onverwachte ontwikkelingen. Zorg echter dat u niet teveel aan uw hoofd hebt, want uw cognitieve capaciteit is beperkt.
Post schreef een ontnuchterend boek, maar eigenlijk maakte hij me vooral nieuwsgierig naar de manier waarop de Britse sportpsychiater écht werkt. Want het recept van die erkende kampioenenkweker bevat vast nog wel wat meer ingrediënten.
Gebruik toch maar je verstand
Stalen zenuwen: hoe topsporters presteren onder druk (en wat jij daarvan kunt leren)
Door: Ger Post Amsterdam: Maven Publishing, 192 p.
