Ben Tiggelaar is bekend van bestsellers als Dromen, durven, doen en Dit wordt jouw jaar en van druk bezochte seminars als ‘MBA in 1 dag’. De laatste jaren legt hij zich meer toe op een nieuw terrein: de veranderpsychologie. Op 31 oktober jl. hield Tiggelaar er een seminar over. Vittorio Busato was erbij en liet zich meeslepen.
‘If I could change the way I live my life today, I wouldn’t change a single thing. Cos if I change my world into another place I wouldn’t see your smiling face.’
Luid schalt de opzwepende muziek van Lisa Stansfield door de speakers van ’t Spant in Bussum als zo’n driehonderd deelnemers – vooral managers en leidinggevenden – de zaal betreden. Zij hebben zich opgegeven voor het seminar ‘Hoe …? Negen praktische inzichten om succesvol leiding te geven aan verandering’. Voor een kleine duizend euro zullen zij zich een dag lang door ‘managementgoeroe’ Ben Tiggelaar laten onderhouden over veranderpsychologie.
Een paar jaar geleden had ik voor het blad Management en Consulting al eens een seminar van hem bezocht, ‘MBA in 1 dag’, toen in het Utrechts Beatrixtheater, in een bomvolle zaal met wel duizend man publiek. Daar toog ik destijds met enige scepsis heen, gevoed door vooroordelen als dat het vast een ‘gladde Amerikaanse show’ zou zijn en dat je je al die managementinzichten toch nooit in een dag eigen zou kunnen maken. Alsof ik een soort fastfood for thought gepresenteerd zou krijgen.
Daar zat ik goed naast. Tiggelaar presenteerde tijdens dat seminar weliswaar in hoog tempo het gedachtegoed van een aantal van de meest toonaangevende managementdenkers. Maar de geestige en relativerende wijze waarop hij de krenten uit de pap van dat gedachtegoed opdiende, rechtvaardigde juist eerder een associatie met de aanzienlijk meer verfijnde nouvelle cuisine.
Veranderpsychologie
En ook bij dit seminar, over de door Tiggelaar gemunte term ‘veranderpsychologie’, raakte ik, net zoals op het oog de gehele zaal, weer enorm geboeid door zijn energieke en geestige manier van presenteren – menig docent zal iets kunnen opsteken van hoe hij zijn publiek weet te boeien en te begeesteren.
Tiggelaar, in 2010 aan de Faculteit Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde van de Vrije Universiteit gepromoveerd op de dissertatie The core of the matter. Haalbaarheid en effectiviteit van gedragsgerichte dual system-interventies bij verandering in organisaties, had deze dag opgedeeld in vier blokken: 1) hoe trek ik mensen uit hun comfortzone, 2) hoe krijg ik mijn plan tussen de oren, 3) hoe zorg ik dat mensen zich aan de (nieuwe) afspraken houden en 4) hoe versla ik de waan van de dag?
In al die blokken lag de nadruk steeds op hoe je leiding kunt geven aan gewenste gedragsveranderingen van medewerkers en wat voor technieken je daarvoor zou kunnen aanwenden. Want daar schort het volgens Tiggelaar nogal eens aan binnen organisaties: managers missen elementaire psychologische kennis bij het leidinggeven aan organisatieveranderingen. Op een laagdrempelige manier laat hij zijn deelnemers kennis maken met wat ‘ons’ vak daarover te bieden heeft.
Zo verduidelijkt hij onder heel veel meer de theorie over planned behavior van Icek Ajzen, laat hij aan de hand van het werk van Dan Ariely en Daniel Kahneman zien hoe irrationeel en automatisch ons denken vaak is, gaat hij via studies van Amy Wrezesniewski dieper in op wat de waarde en roeping van werk is, licht hij met het werk van Robert Cialdini toe hoe mensen zich laten beïnvloeden. Of hij illustreert met studies van Roy Baumeister dat negatieve ervaringen er bij mensen veel sterker inhakken dan positieve. De les die hij managers op basis van bijvoorbeeld het werk van Baumeister meegeeft: negatieve feedback blijft veel langer hangen en kan zo voor meer weerstand zorgen dan positieve feedback – waarmee niet is gezegd dat er alleen positieve feedback moet worden gegeven, het gaat er vooral ook om hoe de boodschap wordt gebracht.
Interactief
Naast het geven van ‘college’ en het stellen van prikkelende vragen aan de zaal als ‘Kan ik uit vrije wil denken dat de vrije wil niet bestaat’ en ‘Wat is het tegenovergestelde van een trauma’ is er bewust ook tijd vrij gemaakt voor allerlei interactieve oefeningen. Zo moeten tijdens het eerste blok deelnemers elkaar onder meer uitleggen waarom verandering in hun werk zo belangrijk is, welke veranderingen er in hun organisaties spelen en op wat voor soort weerstanden ze daarbij stuiten. In een andere oefening moeten deelnemers elkaar vertellen of ze zelf wel eens radicaal van mening zijn veranderd en, zo ja, waarom en wat daar voor nodig was. Of Tiggelaar laat deelnemers met elkaar oefenen met de interviewtechniek motivational interviewing in relatie tot het managen van een organisatieverandering, om zo aan den lijve te ervaren hoe moeilijk het is open vragen te blijven stellen en niet te veel te oordelen en te sturen richting een gesprekspartner.
Deze laatste techniek is een van de gedragstechnieken die Tiggelaar meegeeft aan de deelnemers van zijn seminar en is gebaseerd op een taxonomie van een klein veertigtal van zulke technieken zoals de Amerikaanse psychologen Charles Abraham en Susan Michie die in 2008 in het vakblad Health Psychology publiceerden. Wie leiding moet geven aan organisatieveranderingen wil immers wel weten hoe deelnemers met onder meer het geven van verschillende soorten feedback het ‘beste’ gemotiveerd kunnen worden om niet alleen de noodzaak van nieuw gewenst gedrag in te zien, maar zich vervolgens ook aan afspraken over dat gedrag te houden – niet alleen woorden, vooral ook daden.
Goeroe
Is Ben Tiggelaar een inderdaad die ‘goeroe’ zoals menigeen hem lijkt te zien? Vermoedelijk heeft hij zelf weinig op met die term, temeer daar hij niet nalaat te benadrukken dat leiding geven tegenwoordig vooral een kwestie is van het leiding geven aan jezelf – en het is dat proces dat managers moeten zien te faciliteren bij de medewerkers aan wie zij leiding geven. Maar een fenomeen is hij inmiddels zeker.
Natuurlijk, echt wijzer worden over (verander) psychologie vereist veel meer tijd en reflectie dan een dag naar hem luisteren en soms wat gehaast allerlei oefeningen doen. Maar inspireren doet Tiggelaar beslist, door zijn enthousiasme, zijn benaderbaarheid en zeer zeker ook door de vele relevante literatuurverwijzingen die hij de bezoekers van zijn seminars meegeeft en een bescheiden hoeveelheid tips die hij een periode na het seminar per e-mail laat volgen.
Met dit soort seminars promoot Tiggelaar bij deelnemers een soort evidence-based management, gebaseerd op internationaal toponderzoek uit psychologie en veranderkunde. Hij plant zaadjes, en dat doet hij met verve. Dat maakt hem een groot ambassadeur voor de popularisering van de psychologie onder managers en leidinggevenden. En indirect oefent Tiggelaar zo ook invloed uit op het verspreiden van psychologische inzichten op de werkvloer.
Over de auteur
Dr. Vittorio Busato is psycholoog en publicist en hoofdredacteur a.i. van De Psycholoog.
E-mail: info@vittoriobusato.nl of vittorio@psynip.nl
