Misschien zet kunst een luikje open

Frijda en de emoties

Nico Henri Frijda (1927-2015) was tussen 1965 en 1992 hoogleraar Psychologische Functieleer aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek op het gebied van de emotie omspant meer dan twee generaties. Aanvankelijk richtte Frijda zich op de uitdrukking van emoties door het menselijk gelaat (Frijda, 1953). Na een langere periode van onderzoek naar het menselijk geheugen (Frijda, 1972) voltooide hij zijn magnum opus The emotions (Frijda, 1986). Het is nog steeds invloedrijk in het internationaal onderzoek van de emoties. Basismechanismen van het emotie-systeem zijn samengevat als de wetten van de emotie (Frijda, 1988).

The law of situational meaning: ‘Emotions arise in response to patterns of information that represent the meaning of eliciting situations … different emotions arise in response to different meanings.’ Voorbeeld: taxatie van verlies leidt tot verdriet, taxatie van opzettelijke belediging tot woede.

The law of concern: ‘Emotions arise in response to events that are important to the individual’s concerns.’ Emoties zijn uiteindelijk verklaarbaar als respons op het feit dat een adaptief belang wordt aangesproken. Onder adaptieve belangen worden basisbehoeften verstaan, van lichamelijke integriteit en veiligheid tot intimiteit, sociale inclusie en het geven van zorg en compassie.

The law of apparent reality: ‘Emotions are elicited by events with meanings appraised as real, and their intensity corresponds to the degree to which this is the case.’

The laws of comparative feeling: ‘The nature and intensity of emotion depend on the relationship between an event and some frame of reference with which the event is compared.’ Van een salarisverhoging word je niet blij maar verdrietig als die minder is dan de vorige keren, minder dan wat anderen krijgen of wat je vindt dat jou toekomt.

The law of hedonic asymmetry: ‘Pleasure is always contingent on change and disappears with continuous satisfaction. Pain may persist under persisting adverse conditions.’ Gebeurtenissen waarover je eerst opgetogen raakte worden gewoon, maar continue intimidatie of vernedering wennen nooit.

The law of conservation of emotional momentum: ‘Emotional events retain their power to elicit emotions indefinitely, unless counteracted by repetitive exposures that permit extinction or habituation, to the extent that these latter are possible.’ Dat emoties meestal minder sterk lijken te worden met de tijd, is allereerst te verklaren doordat ze worden ‘overschreven’ door nieuwe gebeurtenissen. In principe behouden ze hun kracht, zoals we merken als een herinnering aan een angstig of juist gelukkig moment uit het niets opduikt.