Mensen in de psychiatrie worden niet meer vastgebonden of gefixeerd. Dat dacht althans wetenschapsjournalist en schrijver Koos Neuvel. Totdat hij er zelf mee werd geconfronteerd. Zijn inmiddels overleden dochter leed aan anorexia nervosa en kreeg onder dwang voeding ingespoten. Haar verhaal, en dat van zes medepatiënten uit de eetstoorniskliniek waarin zij verbleef, tekende hij op in Nora & Co. Ook in De dwangbuis, zijn nieuwste boek dat een omvangrijke, historische en persoonlijke studie is naar drang en dwang in de psychiatrie, is zijn dochter aanwezig – indirecter, maar daarmee niet minder nadrukkelijk.
Neuvel laat nog veel meer omstreden methoden de revue passeren, waaronder elektroshocktherapie, gedwongen castratie en de zo mogelijk nog barbaarsere lobotomie. Zeer lezenswaardig is het hoofdstuk ‘Het einde van de isoleercel’. Een verblijf daarin levert ernstige schade aan de lichamelijke en geestelijke gezondheid op, schrijft Neuvel: ‘Het zijn kwalen en trauma’s die soms lang na het ontslag uit de isoleercel blijven voortwoekeren: mensen die niet tegen het geluid van een sleutelbos kunnen, die nooit meer de wc-deur op slot durven doen.’ De persoonlijkere passages waar Neuvel zijn dochter in die context opvoert, zullen de lezer diep raken.
De dwangbuis is een goed gedocumenteerd, kritisch en onderhoudend boek, dat zich tevens laat lezen als pleidooi voor de inzet van meer ervaringsdeskundigheid in de geestelijke gezondheidzorg. Neuvel maakt op een betrokken manier hard dat ‘als we van dwang in de behandeling af willen komen, we de hardnekkigheid van het verschijnsel onder ogen moeten zien’. ‘Ooit,’ zo hoopt Neuvel, ‘zal er korte metten worden gemaakt met dwang.’
Dit is een ingekorte versie van een recensie die deze maand ook in het Vlaamse blad Psyche & Brein verschijnt.
