In zijn inleiding formuleert de auteur twintig ‘machtsprincipes’ die te lezen zijn als stellingen bij een proefschrift. De eerste stelling: ‘Macht gaat om het veranderen van de situatie van anderen.’ De laatste stelling legt het accent op het individu: ‘Machteloosheid veroorzaakt een slechte gezondheid.’ In volgende hoofdstukken laat Keltner het verhaal telkens draaien om kleine groepjes uit zijn lijst met stellingen. Als anti-machiavellist komt het betoog van de psycholoog er vooral op neer dat wij macht niet veroveren, maar toebedeeld krijgen door anderen. Waarom geven zij ons macht? Omdat ze de indruk krijgen dat wij het algemeen belang bevorderen. Zelf kunnen we wel invloed uitoefenen op de ideeën die anderen over ons hebben. Het helpt, bijvoorbeeld, als iemand vriendelijk en zorgzaam voor anderen is. Keltner legt in zijn boek een duidelijk accent op de waarde van empathie. Wie zich gemakkelijk in anderen inleeft, krijgt eerder een portie macht toebedeeld.
Macht heeft bij Keltner een mooie en een lelijke kant. Inlevingsvermogen, en daarnaar handelen, leidt tot meer macht. Wie echter over behoorlijk veel macht beschikt, komt in de verleiding om minder goed te letten op de belangen van anderen. Als ‘principe 13’ stelt Keltner: ‘Macht leidt tot een tekort aan inlevingsvermogen en een verminderd moreel besef.’ Hier komt Machiavelli als gedeeltelijke medestander in beeld. Keltner en hij bewandelen echter weer verschillende wegen als het gaat om behoud van macht. Wie macht wil behouden, zal volgens Keltner toch vooral moeten leren om empathisch te blijven.
Het boek is een leesbare mix van cultuurbeschouwingen en samenvattingen van sociaalpsychologische experimenten met (Amerikaanse) studenten. De sprong van experiment naar wereldgeschiedenis is groot. De auteur hoopt echter dat kleine experimenten in elk geval iets verduidelijken van de basisstructuur van macht. Vaak is de auteur van dit boek echter net zo utilistisch als Machiavelli. Ik begrijp uit dit boek bijvoorbeeld, dat ik meer macht kan krijgen door andere mensen wat vaker op hun schouder te slaan. Bovendien helpt het me, als ik leer om boeiende verhalen te vertellen. Het is ook helemaal niet erg om te roddelen, want daarmee valt de macht van anderen in te perken.
Ook bij Keltner geldt het principe van het doel dat de middelen heiligt. Grootste verschil met Machiavelli is het uiteindelijke doel. De Amerikaanse sociaal psycholoog wil de wereld verbeteren.
Door Dacher Keltner (2016)
Houten: Spectrum, 222 p.
