Zo’n anekdote is kenmerkend voor Willem Albert Wagenaar (1941-2011). Hij maakt fundamentele waarnemingsproblemen graag concreet. Bovendien lijkt hij zich goed te kunnen identificeren met zijn negentiende-eeuwse voorganger. Vermoedelijk zou hij er zelf geen enkele moeite mee hebben gehad om naast een rijtuig te draven om iets bijzonders te zien. Ook Wagenaar zou meteen gaan nadenken over een manier om met een eenvoudig instrument het verschijnsel voor zichzelf en anderen zichtbaar en meetbaar te maken.
Op enig moment in zijn leven werd het specialisme van Wagenaar officieel aangeduid als ‘toegepaste functieleer’. De combinatie van beide woorden slaat ook op deze bundel. Telkens gaat het om fundamentele vraagstukken over de manier waarop onze hersenen werken, maar je moet er iets mee kunnen doen. Vaak gaat het in de gebundelde artikelen om menselijk falen, maar Wagenaar zoekt daarbij dan meteen naar mogelijkheden om onze omgeving zo te organiseren, dat we minder schade ondervinden van tekortkomingen.
Als beoefenaar van toegepaste functieleer is Wagenaar een nuchtere dogmaticus. Hebben mannen meer talent voor abstract wiskundig denken dan vrouwen? Hierover schrijft hij: ‘Onderzoek over deze vraag is onmogelijk, de vraag mag dus niet worden gesteld, en het probleem moet daarom als opgelost worden beschouwd’ (p. 30). Vervolgens legt hij nog wel even uit waarom het onderzoek naar het ‘opgeloste’ probleem principieel onuitvoerbaar is. Maar ondertussen is het punt gemaakt: onoplosbare kwesties leiden hooguit tot schijnzekerheden. Zoek liever naar vraagstellingen die ons verder brengen.
In deze bundel staan 43 populariserende stukken uit de periode 1979-2010. De meeste verschenen in NRC Handelsblad. De artikelen gaan over waarnemingsillusies, besliskundige problemen, risicoanalyse, menselijk falen, schijnzekerheden en de onbetrouwbaarheid van ooggetuigen. Zo geformuleerd klinkt dat wel erg academisch. Gelukkig spitst Wagenaar zijn onderwerpen altijd toe op concrete problemen. Zo laat hij ons zien, wat we uit diverse stripboeken van Kuifje kunnen leren. En hij vertelt ook even, hoe u een beslissing over een abortus moet nemen. Altijd handig om te weten.
Bespreking van:
Menselijk falen.
Eenvoudige zaken die we nooit zullen leren
Door: W.A. Wagenaar (2014)
Maastricht: Uitgeverij Gianni, 189 p.
