Het resultaat was interessant. Degenen die de bankrover hadden beschreven waren gemiddeld 25% minder accuraat in hun identificaties dan degenen in de controleconditie. Blijkbaar heeft beschrijven een negatief effect op latere herkenning van een dader. Dit effect wordt verbal overshadowing genoemd. De beschrijving werpt als het ware een schaduw over de originele visuele indruk.
Verbal overshadowing is niet alleen een wetenschappelijk interessant fenomeen, maar heeft ook duidelijke praktische consequenties (de politie kan getuigen maar beter niet vóór de identificatie ondervragen). Het was daarom verontrustend dat de ontdekker van het effect, Jonathan Schooler, in latere studies kleinere effecten vond of het effect zelfs helemaal niet kon repliceren. Studies van anderen vertoonden hetzelfde patroon.
Schooler ging niet bij de pakken neerzitten en bedacht een intellectuele judoworp. Hij noemde het verschijnsel dat een effect door de tijd heen kleiner wordt het decline effect. En daarmee had hij zich handig ingedekt. Als er geen bewijs gevonden werd voor verbal overshadowing, dan was dit in ieder geval weer bewijs voor het decline effect. Een win-winsituatie dus.
Maar het verbal overshadowing-effect is te interessant en belangrijk om het hierbij te laten. Daarom heeft een groep van 31 labs van over de hele wereld (waaronder ook ons lab aan de Erasmus Universiteit) recentelijk geprobeerd een van Schoolers originele experimenten te repliceren, met medewerking van Schooler zelf. Een behoorlijk aantal van die experimenten, zoals het onze, liet het verbal overshadowing-effect niet zien. Maar een meta-analyse van alle 31 experimenten toont een effect van 16%. Dat is niet zo heel veel kleiner dan de originele 25%, vooral omdat dat experiment een kleine streekproef had. Het effect van 16% is gemeten over duizenden proefpersonen en is dus heel betrouwbaar. Champagne voor iedereen! Het onderzoek wordt binnenkort gepubliceerd in Perspectives in Psychological Science.
Ondertussen kun je je natuurlijk afvragen of er geen sprake is van overkill. We kunnen moeilijk alle effecten in de psychologie gaan repliceren met 31 labs. Anderzijds hebben we wel het nodige geleerd:
1. Vebal overshadowing bestaat.
2. Eén experiment op zich betekent niet zo veel. Dat geldt zowel voor een experiment dat een effect laat zien als voor een experiment dat dit effect niet kan repliceren.
3. Replicaties en meta-analyses zijn noodzakelijk als we betrouwbare uitspraken willen doen (dit hadden we natuurlijk allang moeten weten, maar nu weten we het echt).
4. Als je een project uitvoert met 31 labs, krijg je een paper met heel veel auteurs.
Over dat laatste nog dit. Omdat de auteursvolgorde alfabetisch is, prijkt er nu een artikel op mijn cv waarvan ik 92e auteur ben. Een dik persoonlijk record.