De moraal van dit boek is samengevat in een slotscène. De schrijfster staat op een hoge rotspunt en moet naar beneden springen om ver in de diepte in een meertje te duiken. Ze durft niet. In het meertje drijven rubberbootjes die haar uit het water zullen vissen. Andere mensen hebben al eerder de sprong gewaagd, want het gaat hier om een toeristische attractie. Als ze een aanloop neemt, stopt ze vlak voor de sprong. Maar ze is ook bang om niét te springen, want dat is een ‘afgang’ in de ogen van al die mensen die ver beneden naar haar kijken. Fysieke en sociale factoren lijken hier met elkaar in conflict. Uiteindelijk springt ze toch. Doorslag geeft het idee dat de sprong mooi materiaal zal opleveren voor het boek dat ze aan het schrijven is – een boek over angst. Door angst productief te maken, aldus de auteur, kunnen we ons leven verder ontwikkelen. Mensen kunnen van angst verstijven, maar er actief mee aan de slag gaan.
Dit boek is vertaald uit het Hongaars. De auteur werkte jarenlang als oorlogscorrespondent in het Midden-Oosten. Ze is kind van een Hongaarse moeder en Syrische vader. In haar journalistieke werk maakte ze situaties mee die zonder meer angst opriepen. Ze sprak ook met talrijke anderen die in de meest vreselijke omstandigheden leefden. Beeldend beschrijft Hesna Al Ghaoui haar eigen reacties en die van anderen. In vakliteratuur gaat ze vervolgens op zoek naar verklaringen van al die gedragingen. In die zin is dit boek een samenvatting van diverse gezichtspunten uit leerboeken, maar dan geïllustreerd aan het leven in extreme omstandigheden.
Het is niet verrassend dat telkens twee soorten reacties op angst naar voren komen. We kunnen ons door angst laten overweldigen. Al Ghaoui gebruikt dan het beeld van het reptielenbrein dat de overhand krijgt. Maar we kunnen over onze angstreacties ook bewust gaan nadenken. Dan kan angst juist een bron voor verdere ontwikkeling van gedragsmogelijkheden worden. In dat laatste kunnen mensen zichzelf bovendien trainen. Een van de geleerden die Al Ghaoui aanhaalt, trekt een vergelijking met gewichtheffers. Wie zich als gewichtheffer wil ontwikkelen, zal telkens net iets te ver moeten gaan. Via kleine spierscheurtjes is de eigen spiermassa (dus kracht) te ontwikkelen.
Verderop in dit boek geeft de auteur aandacht aan de sociale psychologie. Klassieke psychologen zoals Asch, Milgram en Zimbardo komen aan bod – en voor zover ze nog leven, laat Al Ghaoui hen ook via interviews aan het woord komen. Hier raakt angst aan conformisme. Gedragingen worden voor een belangrijk deel bepaald door de angst om af te wijken van de opvattingen van anderen. Al Ghaoui geeft in dit deel van haar boek aandacht aan de politieke actualiteit: politici die macht over ons trachten te krijgen door collectieve angst aan te wakkeren. Voorbeelden uit het hedendaagse Hongarije gaat ze daarbij niet uit de weg. De vertaling naar Nederlandse politici kunnen we gemakkelijk zelf maken.
