U kent hem wellicht wel: dat innerlijke stemmetje dat zich ongevraagd opdringt en evalueert of je het wel goed hebt gedaan en/of je zelf wel goed genoeg bent. Bij de een klinkt die aanzienlijk dwingender en strenger dan bij de ander, maar jezelf de maat nemen, dat doet-ie!
Psychotherapeut en psychoanalyticus Frans Schalkwijk schreef er een sympathiek, analyserend zelfhulpboek over. Hij omschrijft die stem als innerlijke criticus: ‘de psychische functie die beoordeelt of wat we denken, doen of fantaseren onze zelfwaardering niet teveel aantast.’ Het is die stem die je schaamte- of schuldgevoelens kan bezorgen – gevoelens die hoe dan ook bij het leven horen, waarbij schaamte vooral te maken heeft met je identiteit, en schuld vooral met wat je denkt, voelt of doet.
‘Schaamte is een breuk in de empathie met jezelf,’ citeert Schalkwijk de in 2011 overleden psychiater en psychoanalyticus Louis Tas. Het prettige van schuld ten opzichte van schaamte is dat niet wie je bent ter discussie staat maar wat je hebt gedaan, aldus Schalkwijk. ‘En dat is meestal concreet en kan dus ongedaan worden gemaakt of gecompenseerd worden.’
Schalkwijk biedt allerlei testjes en oefeningen om je innerlijke criticus te analyseren. Hij adviseert onder meer om mild voor jezelf te zijn, en schaamte meer te accepteren als iets wat bij je hoort. Die acceptatie en zelfkennis maken het leven een stuk aangenamer. Goede kans dat na lezing van Onvolmaakt tevreden die innerlijke criticus bij menigeen voorlopig weer een toontje lager zingt.
Bekijk ook de boektrailer van het boek Onvolmaakt tevreden.
Door Frans Schalkwijk
Amsterdam: Boom, 144 p.
