Eerst veiligheid dan de zorg

Volgens het Wetboek van Strafrecht kan een rechter terbeschikkingstelling (tbs) opleggen bij misdrijven waarop minimaal vier jaar gevangenisstraf staat. Dat is het geval bij moord of doodslag, of een poging daartoe, ernstige mishandeling, brandstichting en zedendelicten als verkrachting en pedofilie. Een verzachtende omstandigheid kan zijn dat iemand het gepleegde delict door een geestelijke stoornis – bijvoorbeeld zwak zinnigheid, een psychose, een ernstige persoonlijkheidsstoornis – niet of niet volledig kan worden toegerekend. Dan moet er een aantoonbare oorzakelijke relatie zijn tussen dat delict en iemands stoornis. Aan gedragsdeskundigen van het Pieter Baan Centrum (PBS), de psychiatrische observatiekliniek van het ministerie van Justitie en Veiligheid in Almere, de taak dat uit te zoeken middels uitgebreid onderzoek dat zes weken duurt. Het PBC heeft vier verblijfsafdelingen met eigen cellen en een gemeenschappelijke ruimte.

Aan de basis van veel tbs-opleggingen door de rechter ligt dat onderzoek in het PBC. Een onderzoeksteam in het PBC bestaat uit een psychiater, psycholoog, milieuonderzoeker, groepsleider, jurist en een ‘tegenspreker’ – doorgaans een seniorpsychiater of -psycholoog die toeziet op de kwaliteit van werken en tegenoverdracht (projectie van gevoelens en verwachtingen vanuit de hulpverlener op de observandus) die vrijwel altijd plaatsvindt. De psychiater en psycholoog zijn eindverantwoordelijk voor het rapport dat van een observandus voor de rechter wordt opgesteld.