We spreken elkaar vlak voordat het coronavirus ons land lamlegt en hebben nog geen idee wat ons te wachten staat. Toma vertelt: ‘Mijn vader werkt bij een ministerie, hij heeft nooit iets anders gedaan. Hij ging altijd met zichtbare tegenzin naar zijn werk en vertelde er nooit over. Daarom wilde ik zo min mogelijk werken, ik ben van nature lui. Ik vatte het plan op om snel rijk te worden. Ik ging international business studies studeren, waarbij ik me richtte op Azië, want China is upcoming. Maar de Chinese taal leren spreken, was te moeilijk. Daarom stapte ik over op Japan. Ook Japans is moeilijk, maar ik slaagde erin het af te maken en ik vertrok een paar maanden naar Japan. Toen ik terugkwam, wist ik één ding: de businesswereld is niets voor mij. Ik ben psychologie gaan studeren.
Mijn opstelling veranderde na het zien van de documentaire De kapitale kracht van geluk, over de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler, die de fabriek van zijn vader overnam, waarin vooral industriële machines werden gebouwd. De organisatie werd hiërarchisch geleid. De zoon Semler ging het radicaal anders doen. Hij ontsloeg alle managers en gaf medewerkers de regie. Vanaf toen gingen de mensen met plezier naar hun werk, ze bepaalden zelf hoe ze wilden werken en sliepen in de pauze in hangmatten. Het werd een groot succes, het bedrijf groeide, Semler werd steenrijk. Hij is een voorbeeld in managementland. Ik vond het prachtig. Als je mag meebeslissen en je mag je overal mee bemoeien, wordt werken leuk. Ik bestelde zijn boeken, las ze in één weekend uit en ging op de universiteit zijn gedachtegoed uitdragen.
Ik schreef mijn scriptie over transparantie in een bedrijf en bevlogenheid van de werknemers. Bij de presentatie ervan voor Keytoe, destijds legden ze zich toe op het bouwen van webshops, zei een van de bazen: “Waarom kom je niet voor ons werken?” Ik vond het een sympathiek bedrijf, had het idee dat ik er mijn ideeën kon doorvoeren, dus ben er gaan werken.
Wat verdien ik?
Het bedrijf was al aardig transparant. Als eerste heb ik ingevoerd dat collega’s elkaar gingen beoordelen. Daarna stelde ik voor dat ze ook hun eigen salaris mochten bepalen. Dat vond de directie lastig, Ze gingen akkoord als ze een veto konden uitspreken. Dat spraken we af. Maar toen de collega’s het salarisbudget vaststelden, bleken ze spaarzamer dan de directie. Die liet daarop het vetorecht direct los. Ook mogen mensen zoveel vakantiedagen opnemen als ze willen. Het gevolg is dat ze minder gaan en dat we soms iemand op vakantie moeten sturen.
Het gaat niet altijd goed. Toen we wat financiële tegenslagen kregen, zouden we bij niets doen, binnen een paar maanden failliet gaan. “Wat gaan we eraan doen?” vroeg een van de directeuren. ‘Wij gaan er iets aan doen, jij niet, want jij bent een rasoptimist,’ zeiden de collega’s. Er moesten vijf mensen uit, er volgde een zelfsturende ontslagronde waarin mensen zelf de keuze maakten. Het was niet leuk, maar achteraf had iedereen er vrede mee.’
Dat klinkt allemaal prachtig, maar is het niet te mooi? Kan er dan niets misgaan? Toma: ‘Er gaat genoeg mis, daar heb ik het boek 99 Problems But The Boss Ain’t One [door Keytoe zelf uitgegeven, GK] over geschreven. Er gingen mensen weg omdat ze het niet aankonden. Het is niet voor iedereen.’
Oké dan, dan wil ik wel solliciteren, zeg ik bij wijze van grap. Toma: ‘Dat hoeft niet, je hoeft alleen maar een contract op te sturen, we tekenen het blind.’
Maar wat als je een leeghoofd krijgt? Iemand die veel salaris vraagt en dan op vakantie gaat? Toma: ‘Dat is een gevaar. Als we hem willen ontslaan, hebben we bij de rechter geen poot om op te staan. Het is nog niet gebeurd. En de voordelen van het vertrouwen geven, wegen op tegen de risico’s.’
Zelf zal hij ook er ook niet altijd blijven. ‘Ik kan verveeld raken. Organisatieadvies is leuk, maar de problemen zijn altijd een beetje hetzelfde. Ik ben bang om in herhaling te vallen. Uiteindelijk ben ik bang dat ik te veel op mijn vader ga lijken, hoeveel ik ook van hem houd. Als ik de loterij zou winnen, dan zou ik nu medicijnen of biologie gaan studeren. Ik heb ook wel eens gedacht: ik ga de verpleging in. Lijkt me best leuk.’
‘Je hoeft alleen maar een contract op te sturen, we tekenen het blind’
Corona
Als de corona-crisis doorbreekt en ons land lamlegt, bellen we nog een keer. Hoe is het nu? ‘Heel raar,’ zegt Toma. ‘Er is veel stilgevallen. Klanten hebben hun abonnement even stilgezet. Wat wij aanbieden, behoort niet tot het primaire proces. Er is nog een bu er, met de overheidsmaatregelen erbij redt het bedrijf het wel even. Maar het moet niet eindeloos gaan duren. We zijn nu vooral bezig met werk dat we nog op de plank hadden liggen: de Keytoe Academy. We nemen cursussen op film op die ons gedachtegoed uitdragen over vrij organiseren. En bijvoorbeeld een lezing van een spreker die een motorongeluk kreeg en met een dwarslaesie in een rolstoel zit. Hij vertelt over veerkracht en hoe je die ontwikkelt. Het is een lastige tijd, maar ook heel interessant. Ik kijk er zo open mogelijk naar en probeer zoveel mogelijk mee te krijgen van wat we nu meemaken. En als het mis gaat, verzinnen we wel wat. Anders kan ik altijd nog de verpleging in. En met de werkgelegenheid in de verpleging zal het in elk geval wel goed zitten.’
Beeld: 500Watt
