Vaak zit er een gevoel van ervaren onrecht in, ook al kan haat ook aangewakkerd worden als een ander jou steeds in de weg zit bij bepaalde ambities. Denk aan iemand die telkens een andere kant op wil met gezamenlijk beleid dan jij. Een ondergrens aan onderlinge afhankelijkheid is vaak belangrijk bij de groei van haat. Buren in televisieprogramma’s als De Rijdende Rechter laten het telkens zien.
Haat tussen groepen wordt vaak niet zozeer door interactie bepaald, maar door onvoldoende gecorrigeerde beelden. Voorbeelden zijn sommige bewoners in Hongarije of Polen die sterke haat ervaren ten aanzien van buitenlanders. Het meest extreme voorbeeld is een roddel die ik hoorde van een vluchteling uit Lesbos. Hij vertrouwde mij toe dat Kroatië erom bekendstond dat sommige bewoners in de grensstreek vluchtelingen bij aankomst staan op te wachten: klaar voor een gevecht. Dat alles was gebaseerd op beelden. Haat tegen autoriteiten bestaat ook. We zagen het bij vele Groningers nabij aardbevingsgebieden die zich, terecht, langdurig in de steek gelaten voelden door de Nederlandse overheid. Meer dan wantrouwen, voedt haat een strijdvaardigheid – een volhardende houding die vaak gericht is op herstel of erkenning van ervaren onrecht. Daar zit dan ook de kracht van haat. Het kan je de energie én volharding geven om het ervaren onrecht duurzaam te bestrijden. En dat hebben de Groningers na vele jaren uiteindelijk bereikt: de gaswinning wordt gestopt. Haat kan dus soms bijdragen tot constructieve of rechtvaardige oplossingen.
Terug naar interpersoonlijke haat – in dit geval, de kans op haat bij voormalige partners in een liefdesrelatie. In recent onderzoek* is onderzocht wie het meest negatief denkt over hun voormalige intieme partners. Zijn dat de mannen ten aanzien van hun vrouwelijke ex-partners of vrouwen ten aanzien van hun mannelijke ex-partners? Bevindingen waren helder: het waren de vrouwen die het meest negatief waren over hun voormalige partners. Waarom? Drie verklaringen.
Eén: mannen overtreden vaker dan vrouwen normen in relaties, inclusief verschillende uitingen van agressie, waardoor vrouwen hen eerder als ‘schuldige’ zien. Twee: mannen lijken na een relatie sterker dan vrouwen de deur naar seks niet helemaal te willen sluiten. En drie: terwijl vrouwen veelal hun verhaal kunnen doen bij vriendinnen, ontbreekt het mannen vaak aan een luisterend oor (lees: sociale steun) bij hun (mannelijke) kameraden. Hun ex-partners kunnen dan soelaas bieden. Het is waarschijnlijk de hoop op déze sociale baten waardoor mannen hun voormalige geliefden niet snel zullen gaan haten.
*Athenstaedt, U., Brohmer, H., Simpson, J. A., Müller, S., Schindling, N., Bacik, A., & Van Lange, P. A. M. (2019). Men view their ex-partners more favorably than women do. Social Psychology and Personality Science. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1948550619876633
Beeld: Pater Valckx