De vijfde editie van dit leerboek is bedoeld voor hbo- en universitaire studenten. Kennelijk werd over de vorige uitgave geklaagd dat deze te omvangrijk was. De samenstellers geven in hun voorwoord aan dat dit nieuwe boek duidelijk is ingekort. Wie meer wil lezen, wordt in de tekst naar allerlei extraatjes verwezen die de kopers van het boek twee jaar lang van internet kunnen halen. De tien hoofdstukken worden telkens ingeleid met verhalen die naar alledaagse situaties verwijzen. Ook verder staan in de tekstvoorbeelden die jongeren moeten aanspreken. Veel daarvan komen neer op een pleidooi voor vegetarisch eten. Bovendien benadrukken beide redacteuren dat het boek nu geschikt gemaakt is voor zowel Nederlandse als Vlaamse lezers.
Welk beeld geeft dit boek van het beschreven vakgebied? Onderzoekers zien in het dagelijks leven iets dat hun opvalt, en dat vertalen ze dan in experimenten waarin nauwelijks iets gebeurt. Proefpersonen lezen bijvoorbeeld een heel korte tekst, en daarna moeten ze iets eenvoudigs doen, bijvoorbeeld een kleine som geld over twee of drie mensen verdelen. De controleconditie is hier bijna aan gelijk, alleen is de te lezen tekst ietsje anders. De onderzoekers kijken vervolgens of de variatie in teksten iets uitmaakt voor de verdeling van geld. Als dit zo is, worden hier sterke conclusies aan verbonden. De sociaal psychologen duiden verschillen tussen groepen daarom ook vaak aan met mooie begrippen.
In dit leerboek worden verschillen tussen groepen vaak beschreven in termen van meer en minder. Slechts zelden geven de auteurs van de hoofdstukken aan hoe sterk of zwak die verschillen zijn. In haar eerste hoofdstuk over sociale psychologie merkt Roos Vonk weliswaar op dat gemiddelden weinig zeggen over de spreiding van scores, maar met die boodschap wordt in de rest van het boek nauwelijks iets gedaan. Sporadisch vinden we in dit boek getallen, of maken auteurs duidelijk dat er een behoorlijke overlap is tussen groepen die aan diverse condities hebben blootgestaan. Kennelijk maakt het in dit vak niets uit of iets groot of klein is, zolang de gemiddelden maar van elkaar afwijken.
De samenstellers benadrukken dat in dit boek ook onderlinge verbanden tussen thema’s aan de orde komen. Die verbanden zijn inderdaad soms wel terug te vinden, maar moeilijk te traceren. Het trefwoordenregister telt ruim 600 begrippen; iets meer dan
500 hiervan verwijzen naar één enkele pagina in het boek. En als ik goed heb geteld, verwijzen slechts
72 begrippen naar twee of meer hoofdstukken.
Wie korte delen uit dit boek leest zal de teksten beoordelen als prettig en helder geschreven. Wie het echter aandurft wat langer achter elkaar door te lezen, raakt de weg kwijt in een overmaat aan losse ‘weetjes’. In de psychologie kennen we theorieën en modellen. De practici onder ons kennen bovendien technieken. De sociaal psychologen steken hier bovenuit: dit leerboek vergast ons ook nog eens op 25 effecten: van aureool-effect tot wapen-effect.
Dr. Karel Soudijn is verbonden aan Tilburg University.
E-mail: k.a.soudijn@tilburguniversity.edu.
