Zelftechnieken voor het brein

Neurofeedback en de uitbreiding van het zelf
02/06/2017
Dr. Jonna Brenninkmeijer
Geen reacties
De Psycholoog 2017-6 Cover
Issue 6

Samenvatting

Neurotechnologies of the selfJ. Brenninkmeijer
Taking care of oneself is increasingly interpreted as taking care of one’s brain. Apart from pills, books, food, and games for a better brain, people can also use neurotechnologies for self-improvement. One of these technologies is neurofeedback – a brainwave training that is promoted to cure people from various disorders (e.g. adhd, depression) or to improve their performances (e.g. in music or sports). Neurofeedback can be understood as a contemporary ‘technology of the self’, an expression Foucault used to refer to those techniques that people use to work on themselves. Different techniques, he explained, are based on different forms of care and hence might constitute different ways aof being oneself. For my book Brain Technologies of the Self: Mind, Brain and Subjectivity I conducted historical and ethnographic research to understand how users of neurofeedback think about themselves and their problems. I argue that neurofeedback users constitute a new mode of self that is extended with a brain and various other (physiological, psychological, material, and sometimes spiritual) entities. Similar entities also appeared in the acts and explanations of neurofeedback practitioners, and in the experiments and thoughts of neurofeedback ‘pioneers’. This self is complicated, not because it is an activity of multiple entities, but because it contradicts common understandings of being a self.

1002 Weergaven
3 Downloads
  • Samenvatting
  • Neurofeedback
  • Neurofeedback in de praktijk
  • Neurofeedback en het zelf
  • Besluit
  • Literatuurlijst
  • Over de auteur
Log in
Hoe geven mensen zichzelf vorm in een omgeving die nogal brein-gefocust is? Jonna Brenninkmeijer deed voor haar dissertatie kwalitatief onderzoek naar gebruikers van met name neurofeedback. Hoe kijken deze gebruikers naar zichzelf en hun problemen? ‘Neurofeedback is een soort letterlijke belichaming van het lichaam-geestprobleem: mensen staren naar hun eigen hersenactiviteit en proberen deze tegelijkertijd te veranderen.’

Met de groeiende aandacht voor de hersenen in de wetenschap en de samenleving wordt het idee van ‘aan jezelf werken’ steeds vaker vertaald als ‘werken aan je brein’ (Dehue 2014; Rose & Abi-Rached 2013)813. Problemen die voorheen voornamelijk werden gezien als mentaal, zoals hyperactiviteit, obsessies of depressies, worden momenteel voornamelijk als hersenproblematiek aangeduid (idem).

Ook meer alledaagse problemen, zoals slaapproblemen, moeheid of concentratieproblemen worden steeds vaker in de hersenen gezocht. En voor mensen zonder specifieke problemen zijn er ook allerhande producten te verkrijgen, speciaal aangeprezen ter stimulatie van het brein, zoals pillen (smart pillen, nootropics), boeken (bijv. Het maakbare brein; Sitskoorn, 2006)14, voeding (brainfood), games (sudoku) of speelgoed (Ikea verkoopt bijvoorbeeld een hobbeleland die de hersenen helpt indrukken in het hoofd te sorteren).

Daarnaast worden er via internet of speciale ‘hersenklinieken’ diverse apparaten aangeboden om de hersenen te stimuleren, zoals licht en geluidsmachines, elektrische of magnetische hersenstimulatie, en neurofeedback. Deze technieken zouden mensen kunnen behandelen voor ‘hersenaandoeningen’

Literatuurlijst

  1. Arns, M., Ridder, S. de, Strehl, U., Breteler, M. & Coenen, A. (2009). Efficacy of Neurofeedback Treatment in adhd: The Effects on Inattention, Impulsivity and Hyperactivity: A Meta-Analysis. Clinical EEG and Neuroscience, 40(3), 180–189.
  2. As, J. van, Hummelen, J.W. & Buitelaar, J.K. (2010). Neurofeedback bij aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit: wat is het en werkt het? Tijdschrift voor Psychiatrie, 52(1), 41-50.
  3. Brenninkmeijer, J. (2010). Taking care of one’s brain: how manipulating the brain changes people’s selves. History of the Human Sciences, 23(1), 107–126.
  4. Brenninkmeijer, J. (2013). Brain technologies of the self: How working on the self by working on the brain constitutes a new way of being oneself. Doctoral dissertation, University of Groningen.
  5. Brenninkmeijer, J. (2016). Neurotechnologies of the self: mind, brain and subjectivity. London: Palgrave Macmillan.
  6. Bush, G. (1990). Presidential proclamation 6158. http://www.loc.gov/loc/brain/proclaim.html
  7. Chatterjee, A. (2004). Cosmetic neurology. Neurology, 63(6), 968–974. https://doi.org/10.1212/01.WNL.0000138438.88589.7C
  8. Dehue, T. (2014). Betere mensen: over gezondheid als keuze en koopwaar. Amsterdam: Uitgeverij Atlas Contact.
  9. Foucault, M., Helsloot, N., Kate, L. ten & Boorn, R. van den (1995). Breekbare vrijheid: de politieke ethiek van de zorg voor zichzelf. Krisis/Parrèsia.
  10. Green, E. & Green, A. (1978). Beyond biofeedback. New York: Dell.
  11. Kamiya, J. (1968). Conscious control of brain waves. Psychology Today, 1(11), 56–60.
  12. Kamiya, J. (1971). Operant control of the EEG alpha rhythm and some of its reported effects on consciousness. In J. Kamiya, T.X. Barber, L.V. DiCara, N.V. Miller, D. Shapiro & J. Stoyva (Eds.), Biofeedback and self-control: An Aldine reader on the regulation of bodily processes and consciousness (pp. 280–290). Chicago/New York: Aldline Atherton.
  13. Rose, N. & Abi-Rached, J.M. (2013). Neuro: The New Brain Sciences and the Management of the Mind. Princeton University Press.
  14. Sitskoorn, M. M. (2006). Het maakbare brein: gebruik je hersens en word wie je wilt zijn. Amsterdam: Bert Bakker.
  15. Sterman, M.B. & Friar, L. (1972). Clinical Note. Suppression of seizures in an epileptic following sensorimotor eeg feedback training. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology 33, 89-95.
  16. LeDoux, J.E. (2003). Synaptic self: how our brains become who we are. Penguin Books.
  17. George, H. (1962). Mind, self, and society: from the standpoint of a social behaviorist. University of Chicago Press.
  18. Taylor, C. (1989). Sources of the self : the making of the modern identity. Cambridge, Mass.