Mannelijke ‘coaches’ die tien jaar lang seksueel overschrijdend gedrag hadden vertoond naar minderjarige kandidaten van de talentenjacht, wat een vreselijke mannen. Mijn afgrijzen betrof ook de reactie van de televisiebaas. Zijn reactie, samengevat als ‘Ik wist hier niets vanaf, waarom hebben die vrouwen hier nooit wat van gezegd?’ toonde zijn onbegrip over machtsverhoudingen in het algemeen, alsmede over de cultuur op zijn werkvloer.
Die cultuur blijkt niet specifiek te zijn voor de werkvloer van deze televisiebaas. Ook in het voetbal en de politiek hebben mannen zich ongewenst seksueel opgedrongen aan hun medewerkers. Cijfers dat zo’n 60% van de vrouwen en 20% van de mannen seksueel overschrijdend gedrag op de werkvloer ervaart1, bevestigen dat seksueel overschrijdend gedrag inderdaad een gemeenschappelijk probleem is.
Dit probleem is ook zeer aanwezig in de wetenschap.2 Dat weet ik eveneens uit eigen ervaring. Een paar jaar terug stond ik na afloop van een congres met de andere sprekers op de dansvloer. Die andere sprekers waren voornamelijk grote namen in mijn veld. Ik was best trots op het feit dat ik ‘erbij’ hoorde. Tot een van de oudere sprekers mij tegen zich aan trok en tegen mij aan ging ‘dansen’. Ik keek om me heen naar de andere sprekers, iedereen lachte, iedereen zag het. Snel maakte ik me los, zo subtiel mogelijk, en danste van hem weg. Ik schaamde me, dacht dat ik hem misschien de verkeerde indruk had gegeven. Achteraf gezien had ik hem erop aan moeten spreken, of melding moeten doen bij de organisatoren. Maar: de organisatoren van het congres stonden naast me op de dansvloer. Zolang er een groot grijs gedooggebied is van seksueel grensoverschrijdend gedrag in de vorm van seksueel getinte grapjes, opmerkingen en gedragingen, zal er weinig veranderen. Een bloemlezing uit eigen ervaringen – een hoogleraar die zei: ‘Je bent erg knap voor iemand die zo slim is’ – , gedragingen – een hoogleraar die mij op de kerstborrel een zoen op mijn voorhoofd gaf, uit het niets, terwijl ik op een stoel zat en hij stond –, en een cultuur die zulk gedrag in een doofpot stopt – ‘Iedereen weet dat hij studentes op zaterdagochtend uitnodigt voor onderzoek en hen vraagt zich helemaal te ontkleden’. Zolang dit soort verhalen gemeengoed zijn, moeten we niet verbaasd zijn dat deze gedragingen niet gerapporteerd worden. Naar wie moet je stappen als iedereen erbij stond en ernaar keek? In navolging van het televisieverhaal kwam er meer aandacht in de media over seksueel overschrijdend gedrag, over macht en machtsmisbruik, over victim blaming. En sinds 8 februari staat het onderwerp eindelijk hoog op de politieke agenda met de aanstelling van een regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Dat is ontzettend goed en nodig.
Maar ik hoop vooral dat wij als gemeenschap ons voortaan ook boos maken op de momenten dat het moet: als je erbij staat, en ernaar kijkt.
Bronnen:
Beeld: Stijn Rademaker