‘Geniet je van je vakantie?’, vragen sommige familieleden mij, omdat ze weten dat ik ‘op sabbatical’ ben. Ik houd deze maanden kantoor bij het nias: het Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences. Een ‘zusje’ van het beroemde ias in Princeton, waar Robbert Dijkgraaf aan het hoofd staat.
Thuis moeten ze alleen maar grinniken als het sabbatical ter sprake komt. Ja, ik heb wel minder stress en kom elke dag vrolijk thuis. Maar er wordt nog steeds hard gewerkt, vaak ook ’s avonds en in het weekeinde. Toch voelt het compleet anders. Mijn agenda is de meeste dagen ‘leeg’. Mails met vergaderstukken doe ik in een mapje ‘later bekijken’. Mijn out-of-officebericht schrikt de meeste vragenstellers af. Mooi. Ik ben er even niet.
Bij het nias kan ik voor het eerst sinds ik in 1991 mijn proefschrift afrondde, echt doen wat ik in gedachten had toen ik bij de universiteit ging werken. Een boek of artikel lezen, in plaats van alleen de referentie opzoeken. Van collega’s uit andere vakgebieden horen hoe zij aankijken tegen de onderwerpen waar ik mee bezig ben. En vooral: een hele dag achter elkaar, en soms zelfs een hele week geconcentreerd aan één onderwerp werken. ‘Groot denken.’ En daardoor echt verder komen. Ik was bijna vergeten hoe dat voelt, en hoe belangrijk dat is om je werk goed te kunnen doen.
In de dagelijkse praktijk van het universitaire leven is dit alles bijna niet meer te realiseren. Het veel beklaagde rendementsdenken speelt hier natuurlijk een rol in. De administratieve last van het onderwijs, allerlei plannings- en verantwoordingscycli, en de complexe organisatie van werkzaamheden in een studentrijke discipline zoals psychologie maken het evenmin gemakkelijker om je op inhoudelijke zaken te richten. Dus voor je het weet worden de dagen gevuld met e-mails beantwoorden en vergaderstukken lezen. Meestal niet echt inspirerend, vooral omdat je alleen maar reageert op wat anderen je vragen of van je verwachten.
Tijdelijk afstand nemen helpt om weer kritisch te kijken naar wat je nu echt belangrijk vindt, en welke doelen je zelf wilt bereiken. De grote uitdaging is natuurlijk hoe je dit kunt vasthouden als je weer in je gewone werksituatie terugkomt. Hoe voorkom je dat je weer in je oude gewoontes vervalt? Door nog even aan de zijlijn te blijven staan. Door jezelf en anderen lastige vragen te stellen, zoals: ‘Waarom doen we dat eigenlijk?’ Of: ‘Is dit nu echt de handigste aanpak?’ Als iemand die zijn of haar sporen al verdiend heeft zo’n vraag stelt, is de kans het grootste dat anderen daarnaar willen luisteren, zo blijkt uit ons onderzoek*. De zomerperiode biedt iedereen die geen sabbatical heeft ook zo’n kans op bezinning. Het is de kunst die optimaal te benutten.
Geniet van uw vakantie!
P.S. Deze column werd mede mogelijk gemaakt door een Fellowship Grant van het nias.
*Ellemers, N. & Jetten, J. (2013). The many ways to be marginal in a group. Personality and Social Psychology Review, 17, 3-21.
Fotografie: Stijn Rademaker