Maar is het wel zo leuk om macht te hebben? Mijn ervaring is dat het vaak een gemengd genoegen is. Natuurlijk, als je ‘de baas’ bent heb je meer kans te bepalen wat prioriteiten zijn en hoe je zaken wilt aanpakken. En, misschien wel het allerbelangrijkste: je krijgt de kans zelf te besluiten welke mensen je in dienst neemt. Want in een organisatie als een universiteit, waar veel slimme maar ook eigenwijze professionals werken, is het niet zo gemakkelijk mensen ergens toe te brengen als ze er zelf niet in geloven.
De keerzijde is er ook. Op elk niveau waarop je zelf keuzes kunt maken is er ook weer iemand die boven je staat, en je speelruimte bepaalt. Soms voel je je genoodzaakt loyaal mee te werken aan een richtlijn die ‘van boven’ komt, ook al zie je alleen de nadelen ervan. Je kunt nu eenmaal niet overal strijd over voeren, en burgerlijke ongehoorzaamheid is beperkt inzetbaar. Thuis valt vooral op dat ‘de baas’ ook altijd ‘laatste man’ is. Als iedereen ‘vol’ zit en er komen onverwacht taken bij, dan zit er vaak niks anders op dan zelf bij te springen, ook al was je allang over je uren heen.
Ons onderzoek* laat zien hoe deze twee kanten van macht in elkaar zitten. Wanneer macht vooral wordt gezien als een kans om eigen keuzes te maken, vinden mensen het aantrekkelijk om een machtige positie te bekleden. Tegelijkertijd zorgt deze visie ervoor dat ze – als ze eenmaal macht hebben – meer risico nemen bij belangrijke beslissingen, en zich minder open stellen voor adviezen van anderen, ook al hebben die het aantoonbaar bij het rechte eind.
Wanneer de nadruk wordt gelegd op de verantwoordelijkheden die bij een machtspositie horen, vinden mensen het minder aantrekkelijk om zo’n positie in te nemen. Maar wanneer de aandacht van machthebbers gericht wordt op die verantwoordelijkheden, zijn ze wel voorzichtiger in het nemen van beslissingen en meer geneigd de expertise van anderen te betrekken bij hun besluitvorming.
Het inschakelen van headhunters is dus niet zo’n slecht idee. De vrijwilligers die zich aanmelden vanwege de kansen die een machtspositie biedt, hoeven niet de ideale leidinggevenden te zijn. Het werven van geschikte kandidaten vergt wel een andere openingszin.
* Sassenberg, K., Ellemers, N., Scheepers, D. & Scholl, A. (2014). “Power corrupts” revisited: The role of construal of power as opportunity or responsibility. In: J.-W. van Prooijen & P. A. M. van Lange (Eds.) Power, politics, and paranoia: Why people are suspicious about their leaders (pp. 73-87). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Fotografie: Herman Wouters