Een casus uit de transference focused psychotherapy

Transference Focused Therapy

Transference Focused Psychotherapy (TFP) is een intensieve psychoanalytische psychotherapie die eind vorige eeuw is ontwikkeld door Otto Kernberg en de staf van het Personality Disorder Institute in New York. Als indicatiegebied omvat TFP grofweg de borderline persoonlijkheidsstructuur. De effectiviteit ervan, niet enkel in termen van symptoomreductie maar ook van de persoonlijkheidsstructuur, is in meerdere randomized controlled trials vastgesteld.

In de Zorgstandaard Persoonlijkheidsstoornissen is TFP opgenomen als één van de aanbevolen behandelingen bij de borderline persoonlijkheidsstoornis. Behandelaar en patiënt zien elkaar tweemaal per week gedurende twee, drie jaar. Beoogd wordt zowel de persoonlijkheidsstructuur als het gedrag van de patiënt te veranderen. Het doel van TFP is patiënten te helpen alle aspecten van hun binnenwereld te integreren zodat ze zichzelf en anderen beleven op een coherente, gebalanceerde wijze. In het hier en nu wordt de relatie tussen behandelaar en patiënt onderzocht, hierbij is er expliciet oog voor het non-verbale. TFP is ontstaan vanuit het object-relationele denken. Zie voor een uitgebreide beschrijving Yeomans, Clarkin & Kernberg (2015).

De eerste behandelfase bij TFP is de contractfase en heeft betrekking op de totstandkoming van een behandelkader. Het woord ‘contract’ verwijst naar de afspraken die worden gemaakt tussen patiënt en therapeut over de minimale voorwaarden voor het op gang komen van een psychotherapeutisch proces. Het betreft de verschillende vormen van acting-out, die de patiënt hanteert om moeilijke en pijnlijke ervaringen buiten de bewuste beleving te houden, te beteugelen. Na de contractfase volgen de begin-, midden- en eindfase. De belangrijkste vaardigheid tijdens een TFP-behandeling is het meekijken met de patiënt, vooral hoe de patiënt de behandelaar ziet. Datgene wat de patiënt waarneemt, kan vervolgens onderzocht en verhelderd worden.

Het begrip ‘dyade’ is hierbij relevant en verwijst naar het rollenpaar waarin behandelaar en patiënt terechtkomen in combinatie met het verbindende affect. Tijdens een sessie komen vaak meerdere rollenparen voorbij. Deze komen naar voren in de behandelkamer omdat ze ook breder in het leven van de patiënt aanwezig zijn. De onbewuste activering van iemands belangrijkste dyades in relatie met de behandelaar wordt overdracht genoemd. De afweermechanismen bij de borderline persoonlijkheidsstructuur zijn georganiseerd rond het begrip ‘splitsen’. Dat verwijst naar de kloof tussen een dyade met positief affect en een dyade met negatief affect. Beide dyades bestaan naast elkaar, maar zijn niet met elkaar in verbinding.