Of de strengere maatregelen van het kabinet effect zullen hebben? ‘Wat je niet weet is hoe mensen daarop reageren, wat de gedragsverandering is. Dat kan je niet voorspellen, dat moet je zien,’ gaf Wallinga als antwoord. Volgens de modelleur is het ook geen taak van het Outbreak Managament Team om in te schatten of mensen zich aan de maatregelen houden. ‘Ik denk dat het OMT een biologische, medische invalshoek heeft en niet zozeer een gedragsinvalshoek. Het inschatten van draagvlak ligt denk ik veel meer bij de politiek.’
Zou er een verband bestaan tussen de onwetendheid over hoe voorspelbaar gedrag al dan niet is en het feit dat het aantal coronabesmettingen tot het ter perse gaan van dit nummer alleen maar bleef stijgen? Coverboy Frenk van Harreveld, hoogleraar Sociale Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, typeert de coronacrisis niet alleen als een virologisch of epidemiologisch vraagstuk, maar evenzeer als een gedragswetenschappelijk probleem. ‘Zolang er geen medicijn of vaccin is, is ons gedrag onze bescherming. Daarom zijn de inzichten uit de gedragswetenschappen van groot belang.’ Volgens Van Harreveld is goede communicatie van de overheid essentieel. ‘Bied zekerheid waar mogelijk en wees transparant waarover je niet zeker bent. Want in onzekere tijden hebben mensen behoefte aan orde, structuur en voorspelbaarheid.’
Dit pleidooi voor het belang van gedragswetenschappen bij het bestrijden van de pandemie is mij uit het hart gegrepen. Het doet me daarom extra deugd dat we dit nummer een voorpublicatie hebben uit een nieuw boek over Burrhus Skinner, grondlegger van het behaviorisme en bij mijn weten de enige psycholoog die het ooit lukte om duiven te leren flipperen. Voer voor beleidsmakers, epidemiologen en virologen: Skinners wetten van het operante conditioneren – gedragspatronen worden aangeleerd en in stand gehouden door hun gevolgen; positieve zullen het gedrag versterken, negatieve verzwakken – staan nog altijd als een huis. Op basis daarvan is prima te voorspellen dat als gewenst gedrag onvoldoende beloond en erkend wordt, de kans op burgerlijke ongehoorzaamheid en polarisatie toeneemt.