De fraude van sociaal psycholoog Diederik Stapel is op geen enkele manier goed te praten. Dat stellen de commissies die deze fraude onderzochten in hun gezamenlijke eindrapport. Maar de onderzoekscultuur waarvan Stapel deel uitmaakte, laat eveneens flink te wensen over.
‘Falende wetenschap’. Zo heet het eindrapport van de commissies die de frauduleuze praktijken van sociaal psycholoog Diederik Stapel onderzochten. Van 55 wetenschappelijke artikelen en tien proefschriften is zeker dat Stapel er gefingeerde data voor aanleverde. Bij veertien andere artikelen wordt fraude vermoed.
Schokkende cijfers, maar daar blijft het niet bij. Want hoe kon het gebeuren dat een sociaal psycholoog jarenlang ongestraft gegevens uit zijn duim zoog? Ook op die vraag heeft de commissie getracht een antwoord te vinden. En dat antwoord liegt er niet om. De hele onderzoekscultuur waarvan Stapel tot vorig jaar september deel uitmaakte, krijgt er in het rapport van langs. Het is een cultuur die volgens de commissie ‘wetenschappelijke integriteit niet hoog in het vaandel heeft staan’. Een cultuur van sloppy science, van gerommel met gegevens tot onderzoekers die hun hypothese bevestigd willen zien. Denk aan het selectief verwijderen of het juist binnenboord houden van respondenten die extreem scoren, al naar gelang het gewenste resultaat. Of het herhalen van experimenten net zo lang tot er een significant effect uitrolt – en alleen dát rapporteren. Degenen die zich aan zulke praktijken schuldig maken zien er het probleem soms niet eens van in, constateerde de commissie. Ook statistisch zijn de onderzoekers niet allemaal even onderlegd. Daarnaast liet de rapportage te wensen over.
Geen wonder dat de fraude van Stapel zo lang onopgemerkt bleef, aldus de commissie. Die raadt de sociale psychologie daarom aan het eigen vakgebied kritisch onder de loep te nemen. Lovende woorden zijn er voor de initiatieven die sociaal psychologen intussen hebben genomen om de onderzoekscultuur te verbeteren. (ID)
Bron: Falende wetenschap: De frauduleuze onderzoekspraktijken van Diederik Stapel. Eindrapport van de commissie-Levelt, de commissie-Noort en de commissie-Drenth. Gepresenteerd op 28 november 2012. Online te vinden.
