Het functioneren van jongeren met een chronisch ziek gezinslid

Een studie naar assertiviteit en ouder-kindrelatie
06/11/2020
Elsemieke Hoevenaren, Dominik Sieh, Henriette Hoeven-Mulder
Geen reacties
pixelheadphoto digitalskillet_father_son_park_shutterstock_535653202
Volume 55, Issue 11

The influence of familial illness on adolescent functioning

E. Hoevenaren, D.S. Sieh & H.B. Hoeven-Mulder

Adolescents having a family member with a chronic medical condition, psychiatric condition, or addiction are at an increased risk for developing (sub)clinical problem behaviours. This study examines whether assertiveness and parent-adolescent relationship differ in the target groups compared to the control group and whether they are related to adolescent problem behaviours. Research on data of 16.451 adolescents showed that familial addiction placed adolescents at highest risk for insufficient assertiveness, followed by familial chronic psychiatric conditions. Familial chronic medical conditions had no infl uence on assertiveness. Familial addiction was associated with the highest chance to rate the parent-adolescent relationship as lower than average, followed by familial chronic psychiatric and medical conditions. Mediation analyses suggested that assertiveness and parent-adolescent relationship are negatively related to problem behaviours in the target groups.

1398 Weergaven
6 Downloads
  • Introductie
    • Probleemgedrag bij jongeren met een lichamelijk ziek, psychisch ziek of verslaafd gezinslid
    • Assertiviteit bij jongeren met een ziek gezinslid
    • Ouder-kindrelatie bij jongeren met een ziek gezinslid
    • Doelen en hypothesen
  • Methoden
    • Participanten
    • Meetinstrumenten
    • Procedure
    • Statische analyse
  • Resultaten
    • Beschrijvende statistieken
    • Assertiviteit
    • Ouder-kind relatie
    • Internaliserend en externaliserend probleemgedrag
    • Assertiviteit en ouder-kindrelatie in verband met probleemgedrag
    • Mediërend effect van de assertiviteit en de ouder-kindrelatie
  • Discussie
    • Assertiviteit
    • Ouder-kindrelatie
    • Internaliserend en externaliserend probleemgedrag
    • Mediërend effect van assertiviteit en ouder-kindrelatie
    • Beperkingen en verder onderzoek
  • Conclusie en klinische implicaties
  • Literatuurlijst
  • Over de auteur
Log in
Jongeren met een chronisch ziek gezinslid hebben een verhoogd risico op probleemgedrag. Deze studie van Elsemieke Hoevenaren c.s. toont dat jongeren met een chronisch ziek gezinslid (n = 4.392) aangeven minder assertief te zijn en een slechtere ouderkindrelatie te ervaren dan jongeren met gezonde gezinsleden (n = 12.059). Als deze jongeren wel assertief zijn en een goede ouder-kindrelatie ervaren, vertonen zij minder probleemgedrag. Preventie en behandeling kan zich daarom richten op het versterken van assertiviteit en de ouder-kindrelatie.

Introductie

Tussen de 11% en 37% van de Nederlandse jongeren groeit op met een chronisch lichamelijk ziek, psychisch ziek of verslaafd gezinslid (Anthonio et al., 2016; De Boer, Oudijk & Tielen, 2012). Enerzijds brengt het opgroeien met een chronisch ziek gezinslid positieve aspecten met zich mee voor jongeren, waaronder voldoening door het vervullen van zorgtaken (Leijdesdor? et al., 2017; Sieh et al., 2010) en het leren begrijpen en accepteren van de gevoelens van de zieke (East, 2010). Anderzijds lijken deze jongeren een vergrote kans op probleemgedrag te hebben (De Roos, De Boer & Bot, 2017).

Probleemgedrag kan zowel internaliserend als externaliserend van aard zijn. (Sub)klinische internaliserende problemen zijn naar binnen gericht. Voorbeelden hiervan zijn depressie, teruggetrokkenheid, somatische klachten en angst (Jenson, Harward & Bowen, 2011; Sieh et al., 2010). (Sub-)klinische externaliserende problemen zijn naar buiten gericht en omvatten onder meer ongehoorzaamheid, stelen, impulsief gedrag, agressie, gedragsproblemen en liegen (Jenson et al., 2011; De Roos et al., 2017; Sieh et al., 2010).

Probleemgedrag bij jongeren met een lichamelijk ziek,

Literatuurlijst

  1. Anthonio, G., Willems, I., Jansen, D. & Meer-Jansma, M. van der (2016). Verslaafde ouder is risico voor kind. Medisch Contact, 38, 34-36.
  2. Armistead, L., Klein, K. & Forehand, R. (1995). Parental physical illness and child functioning.ÀClinical Psychology Review, 15, 409-422.
  3. Bates, J.E., Pettit, G.S., Dodge, K.A. & Ridge, B. (1998). Interaction of temperamental resistance to control and restrictive parenting in the development of externalizing behavior. Developmental Psychology, 34, 982-995.
  4. Boer, A. de, Oudijk, D. & Tielen, L. (2012). Children and adolescents with chronically ill family members in the Netherlands. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen, 90(3), 167-170.
  5. Bradley, R.H. & Corwyn, R.F. (2007). Externalizing problems in fi fth grade: relations with productive activity, maternal sensitivity, and harsh parenting from infancy through middle childhood. Developmental Psychology, 43, 1390-1401.
  6. Brincks, A., Perrino, T., Howe, G., Pantin, H., Prado, G., Huang, S., Cruden, G. & Brown, C.H. (2018). Preventing youth internalizing symptoms though the Familias Unidas Intervention: examining variation in response. Prevention Science, 19(1), 49-59.
  7. Chao, L., Tsai, M., Liang, Y., Strong, C. & Lin, C. (2018). From childhood adversity to problem behaviour: role of psychological and structural social integration. Pediatrics International, 60, 23-29.
  8. Drost, L.M., Krieke, L. van der, Sytema, S. & Schippers, G.M. (2016). Self-expressed strengths and resources of children of parents with a mental illness: a systematic review. International Journal of Mental Health Nursing, 25(2), 102-115.
  9. Earley, L. & Cushway, D. (2002). The parentifi ed child. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 7(2), 163-178.
  10. East, P.L. (2010). Children’s provision of family caregiving: benefi t or burden? Child Development Perspectives, 4(1), 55-61.
  11. Gehrmann, J. & Sumargo, S. (2009). Children of adults with a psychiatric condition. Monatschrift Kinderheilkunde, 157, 383-394.
  12. GGD Noord-Oost Gelderland (2015). Resultaten E-MOVO 2015. Geraadpleegd op http://ggd-noord-en-oostgelderland.instantmagazine.com/ factsheet/resultaten-e-movo-2015/.
  13. Geissel, E.A. van (2018). Let op kinderen van ouders met psychische problemen. Huisarts & Wetenschap, 61(10). doi: 10.1007/s12445-018-0324-8.
  14. Goedhart, A., Treffers, F. & Widenfelt, B. van (2003). Vragen naar psychische problemen bij kinderen en jongeren: de Strengths and Diffi culties Questionnaire (SDQ). Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 58, 1018-1035.
  15. Gonzales, J. E. (n.d.). Cohen’s d for independent samples t-test in SPSS. Geraadpleegd op fi le:///C:/Users/Elsemieke/AppData/Local/Packages/ Microsoft.MicrosoftEdge_8wekyb3d8bbwe/TempState/Downloads/ CalculatingCohensD%20(3).pdf.
  16. Goodman, R. (2001). Psychometric properties of the Strengths and Difficulties Questionnaire. Child and Adolescent Psychiatry, 40(11), 1337-1345.
  17. Goodman, A., Lamping, D.L. & Ploubidis, G.B. (2010). When to use broader internalising and externalising subscales instead of the hypothesised fi ve subscales on the Strengths and Dfficulties Questionnaire (SDQ): data from British parents, teachers and children. Journal of Abnormal Child psychology, 38(8), 1179-1191.
  18. Hazel, N.A., Oppenheimer, C.W., Technow, J.R., Young, J.F. & Hankin, B.L. (2014). Parent relationship quality buffers against the effect of peer stressors on depressive symptoms from middle childhood to adolescence. Developmental Psychology, 50(8), 2115-2123.
  19. Helsen, M., Vollebergh, W. & Meeus, W. (1997). Sociale steun van ouders en vrienden en emotionele problemen in de adolescentie. Kind en Adolescent, 18(1), 24-31.
  20. Huisman, J., Flapper, B.C.T., Kalverdijk, L J., L’Hoir, M.P.L. & Weel., E.A.F. van (2010). Gedragsproblemen bij adolescenten. In: J. Huisman, B.C.T. Flapper, L.J. Kalverdijk, M.P.L. L’Hoir & E.A.F. Van Weel (Eds.), Gedragsproblemen bij kinderen (pp. 19-26). Houten: Bohn Stafl eu van Loghum.
  21. Houck, C.D., Rodrigue, J.R. & Lobato, D. (2007). Parent-adolescent communication and psychological symptoms among adolescents with chronically ill parents. Journal of Pediatric Psychology, 32(5), 596-604.
  22. Hosman, C.M.H., Doesum, K.T.M. van & Santvoort, F. van (2009). Prevention of emotional problems and psychiatric risks in children of parents with a mental illness in the Netherlands: the scientifi c basis to a comprehensive approach. Advances in Mental Health, 8 (3), 250-263.
  23. Iacoviello, B.M. & Charney, D.S. (2014). Psychosocial facets of resilience: implications for preventing post-trauma psychopathology, treating trauma survivors, and enhancing community resilience. European Journal of Psychotraumatology, 5 (1), doi:10.3402/ejpt.v5v23970.
  24. Jenson, W.R., Harward, S. & Bowen, J.M. (2011). Externalizing disorders in children and adolescents: behavioural excess and behavioural defi cits. In M.A. Bray & T.J. Kehle (Eds.), The Oxford handbook of school psychology (pp.À379-410). New York: Oxford University Press.
  25. Kostrominaa, S.N., Gurievaa, S.D., Borisovaa, M.M. & Khomyakovaa, E.G. (2016). Trust in and perception of parents in children with different coping strategies. Procedia – Social and Behavioural Sciences, 233, 35-41.
  26. Krug, S., Wittchen, H.U., Lieb, R., Beesdo-Baum, K. & Knappe, S. (2016). Family functioning mediates the association between parental depression and low self-esteem in adolescents. Journal of Affective Disorder, 203, 184-189.
  27. Lee, T.Y., Cheung, C.K. & Kwong, W.M. (2012). Resilience as a positive youth development construct: a conceptual review. The Scientifi c World Journal. doi:10.1100/2012/390450.
  28. Leijdesdorff, S., Doesum, K. van., Popma, A., Klaassen, R. & Amelsvoot, T. van. (2017). Prevalence of psychopathology in children of parents with mental illness and/or addiction: an up to date narrative review. Current Opinion in Psychiatry, 30(4), 312-317.
  29. McKeganey, N., Barnard, M. &McIntosh, J. (2002). Paying the price for their parent’s addicton: meeting the needs of the children of drug-using parents. Drugs: Education, Prevention and Policy, 9(3), 233-246.
  30. Meester, W., Smit, C., Visser, J.E., Hoeven-Mulder, H.B., Star, M. van der & Rijmenam, Th.N. J. van (2015). Onderzoeksprotocol E-MOVO 2015/2016. Retrieved from https://docplayer.nl/67842008-Onderzoeksprotocol- e-movo-2015-2016-ggd-twente-ggd-noord-en-oost-gelderland-ggd- gelderland-zuid-html
  31. Meijer, A.M., Oostveen, S.J.E. van & Stams, G.J.M. (2008). Zorgen voor een zieke ouder: de relatie tussen mantelzorg, ziekte van de ouder en gedragsproblemen bij kinderen. Kind en Adolescent, 29(4), 208-220.
  32. Peleg-Oren, N. & Teichman, M. (2006). Young children of parents with substance use disorders (SUD): a review of the literature and implications for social work practice. Journal of Social Work Practice, 6(1-2), 49-61.
  33. Pölkki, P., Ervast, S.A. & Huupponen, M. (2008). Coping and resilience of children of a mentally ill parent. Social Work in Health Care, 39(1-2), 151-163.
  34. Roos, S.A. de, Boer, A.H. de & Bot, S.M. (2017). Well-being and need for support of adolescents with a chronically ill family member. Journal of Child and Family Studies, 26(2), 405-415.
  35. Sieh, D.S., Meijer, A.M., Oort, F.J., Visser-Meily, J.M.A. & Leij, D.A.V. van der (2010). Problem behaviour in children of chronically ill parents: a meta-analysis. Clinical Child Family Psychology Review, 13(4), 384-397.
  36. Sieh, D.S., Visser-Meily, J.M.A., Oort, F.J. & Meijer, A.M. (2012). Risk factors for problem behaviour in adolescents of parents with a chronic medical condition. European Child and Adolescent Psychiatry, 21(8), 459- 471.
  37. Tillaart, J. van (2010). Meer efficiënte ouderenzorg. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
  38. Visser-Meily, J.M.A., Post, M.W.M., Meijer, A.M., Port, I. van de, Maas, C.J.M. & Lindeman, E. (2005). When a parent has a stroke: clinical course and prediction of mood, behavior problems, and health status of their young children.ÀStroke, 36, 2436-2440.
  39. White, F.A. (2014). Parent-adolescent communication and adolescent decision-making. Journal of Family Studies, 2(1), 41-56.
  40. Zanden, R. van der, Meeuwissen, J., Havinga, P., Meije, D., Konijn, C. … & Hosman, C. (2014). Richtlijn Kinderen van Ouders met Psychische Problemen (KOPP) voor jeugdhulp en jeugdbescherming. Utrecht: Trimbos-instituut.