Of het nu gaat over klimaatverandering, corona of de oorlog in Oekraïne: sommige mensen denken er het hunne van. Het zou allemaal nepnieuws zijn, om een of ander schandaal te verhullen: dat Bill Gates ons met de coronavaccins stiekem met chips injecteert bijvoorbeeld. Of dat hooggeplaatsten zich laven aan kinderbloed binnen een pedofielennetwerk. Complottheorieën te over.
Maar wie zijn de mensen die zulke theorieën geloven? Wat levert hun het geloof in zulke theorieën op? Wat is de link met narcisme? Of met paranoia? En welke rol spelen sociale media?
Allemaal vragen waar het themanummer van Current Opinions in Psychology antwoord op probeert te geven. Zo betoogt Rolf Zwaan dat wij allemaal proberen samenhang te ontdekken in gebeurtenissen, maar dat complotdenkers meer geneigd zijn te zoeken naar bevestiging van hun overtuigingen en minder in staat zijn tot reflectie.
Jan-Willem van Prooijen stelt dat complotdenken instant gratification oplevert, onder andere doordat het spannend is te denken dat je de sleutel tot de oplossing van een mysterie in handen hebt. Twee Australische psychologen betogen dat de mate van complotdenken per land varieert: het zou typisch iets zijn van meer corrupte, collectivistische en arme naties. En een groep Italiaanse onderzoekers waarschuwt voor het gevaar van ‘echoplatforms’: complotdenkers die worden geweerd van social media kunnen alternatieve platforms vormen die bol staan van de complottheorieën.
Zo passeert een veelheid aan onderwerpen de revue. Interessante kost voor wie complotdenkers beter wil begrijpen.
Bron: Prooijen, J.-W. van, & Imhoff, R. (2022) (Eds.). Conspiracy theories. Current Opinion in Psychology, Special Issue, 16 July 2022.
Beeld: Patrick Daxenbichler/Shutterstock.com
