Of het nu gaat om QR-codes, terroristische aanvallen of presidentsverkiezingen: het wemelt op internet van de complottheorieën. Maar wie zijn de mensen die zulke theorieën aanhangen? Zijn het alleen extreem-rechtsstemmers? Of kunnen extreem-linksstemmers er ook wat van?
Eerder onderzoek heeft hieromtrent tegenstrijdige resultaten opgeleverd. In landen zoals Nederland, België, Duitsland en Amerika vind je complotdenkers zowel in het (extreem) linkse als (dito) rechtse kamp. In andere landen vind je eerder een lineair verband: hoe rechtser, hoe complotteriger. Tijd om de handen ineen te slaan, dachten 40 wetenschappers uit 26 landen. Zij legden in totaal ruim honderdduizend mensen vragenlijsten voor over hun politieke oriëntatie en hun neiging tot complotdenken. Ontvankelijkheid voor complottheorieën blijkt in sommige landen samen te gaan met rechts-politieke denkbeelden, in andere landen juist met links-politieke. Ook hangen lager opgeleiden sterker complottheorieën aan dan hoger opgeleiden. Daarnaast zijn kiezers van een oppositiepartij (die dus weinig politieke invloed hebben) meer geneigd tot complotdenken dan kiezers van een regeringspartij.
Alles bij elkaar beschrijft een kwadratisch verband de situatie het best, stellen de onderzoekers. Mensen met een extreme politieke opvatting zijn meer geneigd tot complotdenken dan gematigder types. Dit verband blijft bestaan bij controle voor opleiding en de mate van politieke invloed. Wel is het verband sterker voor extreemrechts- georiënteerden: hoe rechtser, hoe meer geloof in complottheorieën.
Bron: Imhoff, R. et al. (2022). Conspiracy mentality and political orientation across 26 countries. Nature Human Behaviour, online publicatie op 17 januari, https://doi.org/10.1038/s41562-021-01258-7.
Beeld: Marko Aliaksandr/shutterstock.com
