Pijn hebben in een lichaamsdeel dat er niet meer is – rara, hoe kan dat? De hersenen kunnen maar geen afscheid nemen van het ontbrekende ledemaat, suggereert nieuw onderzoek.
Waarom ervaren mensen pijn in een lichaamsdeel dat er niet meer is? De heersende gedachte was dat fantoompijn wordt veroorzaakt door een onhandige reorganisatie in het brein. Die zou weer voortkomen uit een gebrek aan zintuiglijke prikkels. Wetenschappers uit Oxford komen evenwel met een andere verklaring: niet een gebrek aan zintuiglijke prikkels is het probleem, maar het beeld dat het brein nog van het ontbrekende lichaamsdeel heeft.
De onderzoekers onderwierpen achttien mensen van wie een hand of (onder)arm was geamputeerd aan een hersenscan. Gemiddeld hadden deze mensen hun ledemaat achttien jaar geleden verloren. Allen hadden meer of minder last van fantoompijn. Ter vergelijking voerden de onderzoekers ook een mri-scan uit bij 22 mensen die al hun ledematen nog hadden, en bij 11 mensen die zonder hand of arm waren geboren. Van fantoompijn hadden deze proefpersonen geen last.
Alle proefpersonen kregen de opdracht in gedachten hun (ontbrekende) hand te bewegen terwijl ze in de scanner lagen. Zo konden de onderzoekers meten in hoeverre in het brein een beeld van de (ontbrekende) hand aanwezig was. Bij de proefpersonen met een amputatie was evenveel activiteit zien in het hersengebied dat hun ontbrekende lichaamsdeel had aangestuurd als bij de proefpersonen zonder amputatie. Die hadden zich moeten inbeelden hun niet-voorkeurshand te bewegen. Mensen die al bij geboorte een hand misten en zich moesten indenken dat ze deze hand bewogen, hadden een minder sterk beeld van hun ontbrekende lichaamsdeel.
Kennelijk neemt het brein moeilijk afscheid van een lichaamsdeel dat vroeger aanwezig was. En dat geeft fantoompijn, zo bleek uit nadere analyses. Hoe sterker het beeld dat de hersenen nog van het ontbrekende lichaamsdeel hadden, hoe ernstiger namelijk ook de fantoompijn. (ID)
Bron: Makin, T.R., J. Scholz, N. Filippini, D. H. Slater, I. Tracey & H. Johansen-Berg (2013). Phantom pain is associated with preserved structure and function in the former hand area. Nature Communications, 5 maart 2013.
